جشنواره ملی فرهنگ و هنر اقوام ایرانی ویژه ی دانشجویان  ابان ماه سال 1397

معرفی استان کرمانشاه

تدوین سید امیر حسین کامرانی

دانشجوی رشته مهندسی هوافضا دانشگاه صنعتی شریف

کرمانشاه، گهواره تمدّن، سرزمین پهلوان­پرور و یکی از مهم­ترین استان­های غرب کشور است. آب و هوای مناسب و مطبوع این استان در فصل بهار در کنار جاذبه­های تاریخی بیشمار آن، طبیعتی بکر و مردمانی که به میهمان­نوازی مشهورند، کرمانشاه را به یکی از مناسب­ترین مقاصد برای مسافران نوروزی تبدیل کرده است.

استان کرمانشاه، با مساحت 24640کیلومتر مربّع، هفدهمین استان بزرگ ایران است و 1.5 درصد مساحت کشور را پوشش می­دهد. این استان از شمال به استان کردستان، از جنوب به استان­های لرستان و ایلام، از شرق به استان همدان و از غرب به کشور عراق محدود است. مرکز استان، شهر کرمانشاه است. استان کرمانشاه دارای 14 شهرستان، 31 شهر، 31 بخش و 84 دهستان می­باشد. طبق آمار سال 1395، جمعیت کرمانشاه 1952434 نفر می­باشد. شهر کرمانشاه با 947 هزار نفر پرجمعیت ترین شهر استان می­باشد

واژه استان کرمانشاه در طول زمان، به فراخور شرایط تاریخی تغییر و تحوّلاتی داشته است. در ابتدا، گروه­هایی کرمانشاه را «نیسایی» یا «نیشایی» نامیده­اند. در دوران فرمانروایی کاسی­ها نام این منطقه «الیپی» بوده و طبق شواهد تاریخی، تا پیش از اسلام با نام های «کامبادن»، «کارمیشین»، «کارمیسین»، «کرمینشان» و «کامبادس» شناخته می­شده است. با ورود اسلام به این منطقه، نام آن به «قرماسین» تغییر کرد. و در دوره­های بعدی از نام­های «کرمانشاهان» و «کرمانشاه» استفاده شد. تلفظ محلّی نام این استان، «کرماشان» است.

با توجّه به تنوع آب و هوایی در نقاط مختلف استان کرمانشاه استانی است چهارفصل. قصر شیرین در غرب کرمانشاه آب و هوای گرم و کنگاور در شرق آب و هوای سرد و پاوه در شمال غرب آن آب و هوایی معتدل دارد و همین تنوّع آب و هوایی، پوشش گیاهی متنوّعی را در استان پدید آورده است. میانگین بارش استان، 487 میلی­متر بوده که بالاتر از میانگین بارش کشور می­باشد.

رودخانه­ها مهم­ترین منابع آب سطحی در استان می­باشند. از رودخانه­های معروف می­توان به سیروان، گاماسیاب و قره­سو اشاره­کرد.

بیش از نیمی از وسعت استان کرمانشاه را کوه‌های مرتفع پوشانده ‌است. رشته کوه زاگرس، به صورت مجموعه‌ای از رشته‌های موازی، با دشت‌های مرتفع کوهستانی در بین آن­ها، پوشش گیاهی متنوعی را در این منطقه به وجود آورده‌است. کوه پرآو با ارتفاع3357 متر، بلندترین منطقه استان است.

بیش از 70 درصد پوشش گیاهی استان متشکّل از درخت بلوط بوده و از سایر درختان می­توان به پسته وحشی، کیکُم، زبان­گنجشکی(ون)، بادام کوهی(ارژن، وایم، تَنگس) و زالزالک اشاره کرد.

بدون تردید، کرمانشاه در تحوّلات تاریخی ایران نقش بسیار مهمّی را ایفاکرده­است. اغراق نیست اگر بگوییم کرمانشاه ازنظر تاریخی در کشور منحصر به فرد و یکّه­تاز شکل گیری نخستین تمدّن­های بشری بوده است. تعدّد آثار تاریخی متنوّع که در طول زمان بنا شده اند، تاییدی بر این ادّعاست. چه قبل از اسلام و چه بعد از ورود دین اسلام. همچنین قرارگیری این منطقه بر سر شاهراه­های مهمّ ارتباطی، به ویژه جادّه ابریشم، سبب رشد کرمانشاه در طول تاریخ شده­است. به سبب این موقعیت، تاریخ­دانان کرمانشاه را «دروازه آسیا» نامیده­اند. قدمت برخی از روستاهای استان به 9800 سال پیش می­رسد. از نخستین اقوام ساکن در کرمانشاه می­توان گوتی، کاسی و لولویی را نام­برد. کرمانشاه در زمان گذشته، در مجاورت هگمتانه، پایتخت وقت مادها و هخامنشیان بود. کتیبه معروف «بیستون» یادگاری از دوران هخامنشی­است. همچنین این منطقه، یکی از مراکز مهمّ سلسله ساسانیان بوده­است. از نظر وجود آثار باستانی، تنها استان فارس و تا حدودی استان خوزستان با استان کرمانشاه قابل مقایسه است.

 پس از ورود اسلام به ایران، گروه­های متفاوتی بر این منطقه حکومت­کرده­اند. کرمانشاه در جنگ جهانی اوّل به تسخیر متّفقین درآمد. همچنین

در جنگ جهانی دوّم توسّط انگلستان تسخیر شد. لشکر غرب کشور، تنها لشکری بود که 48 ساعت در برابر تجاوز انگلیسی­ها مقاومت کرد که به

دلیل بی­کفایتی حکومت وقت، کرمانشاه به تسخیر انگلستان درآمد.

در سال­های 1300 تا 1340 استان کرمانشاهان متشکّل از خود کرمانشاه و استان­های فعلی همدان، لرستان، کردستان و ایلام بود و پنجمین

استان بزرگ ایران در آن زمان به شمار می­رفت. پس از سال 1340 این استان­ها به تدریج از کرمانشاه جدا شدند. در زمان دفاع مقدّس، برای

مدّتی نام کرمانشاه به «باختران» تغییر­یافت که پس از اعتراضات گسترده عمده مردم، مجدّداً نام آن به «کرمانشاه» تغییر پیدا کرد. هم­اکنون،

کرمانشاه یکی از مهم­ترین استان­های غرب کشور است.

متاسّفانه امکانات استان در حدّ تاریخ، فرهنگ، هویّت و مردم این خطّه نیست. مشکلات متعدّدی در این استان وجود دارد. از نرخ بالای بیکاری تا بلایای طبیعی به ویژه ریزگردها و زلزله اخیر.

استان کرمانشاه، مهد پرورش مشاهیر و افتخارآفرینانی است که پرچم ایران را در جهان برافراشته­اند و یک ایرانی باید به وجود آن­ها ببالد. مشاهیر مذهبی همچون آیت­الله نجومی، سیاسی همچون یارمحمّدخان کرمانشاهی، ادبی همچون شامی کرمانشاهی و یدالله بهزاد و معینی کرمانشاهی و غلامرضا رشید یاسمی، هنری همچون میرزارضا کلهر(خوشنویس پرآوازه کرمانشاهی) و پوران درخشنده و شهرام ناظری، ورزشی همچون مسعود حجی­زواره و کیانوش رستمی  و البتّه مدافعان حرم همچون شهید مهدی نوروزی. کرمانشاه، استانی شهید پرور است که در دوران دفاع مقدس، 9800 شهید را تقدیم اسلام و این مرز و بوم کرده (شهر گیلان­غرب، دوّمین شهر مقاوم ایران در برابر حمله بعثی­ها بوده است) و متحمّل سختی­ها و ناملایمتی­های بسیاری در طول تاریخ بوده است. از جنگ­های ناخواسته تا بلایای طبیعی و زلزله اخیر در سرپل ذهاب که پس­لرزه­های آن، زخمی است بر دل مردم این خطّه. امّا هیچ­کدام از این حوادث نتوانسته خوی میهمان­نوازی و مهربانی مردمان دلیر این خطّه را کمرنگ کند.

مذهب اکثریت مردم استان، تشیّع و پس از آن اهل سنّت، مسیحی وکلیمی است.

کرمانشاه، استانی است با زبان و گویش­های متنوّع. زبان کردی و فارسی کرمانشاهی رایج­ترین زبان استان هستند. از گویش­های زبان کردی استان می­توان به کلهری(که گویش غالب است و سروده­های شاعران کرمانشاهی نیز به همین گویش است)، زنگنه، سنجابی، سورامی، گورانی، جافی و هورامی (که در پاوه و جوانرود رواج دارند) ترکی سنقری و لکی(که در بخش­هایی از شهرستان­های کرمانشاه، هرسین، صحنه، کنگاور و بیستون رواج دارد) و حتّی عربی در استان رایج است.

در کرمانشاه جشن­ها، اعیاد و عزاداری­های متعدّدی برقرار هستند که ریشه در مذهب، تاریخ، فرهنگ و هویّت ایرانی-اسلامی مردم این خطّه دارند. متاسفانه در سال­های اخیر توجّه کمتری به این آداب و رسوم و مراسمات شده­است که لزوم شناخت آن­ها را پررنگ­تر می­سازد. از جمله آیین­های معروف در کرمانشاه می­توان به پرسانه(کمک مالی از سوی خویشاوندان به خانواده­هایی که عزیزی را از دست داده­­اند که در بین روستاییان و عشایر بیشتر رواج دارد)، شال دُرکی و جشن خرمن(که ریشه باستانی دارند) اشاره­کرد.

آداب و رسوم متنوّع در کرمانشاه سبب ایجاد فعّالیت­ها و سرگرمی­های متنوّعی در استان شده است. در حال حاضر 200 بازی محلّی در کرمانشاه وجود دارد که عموماً سنین مختلف را دربرمی­گیرد. همچنین این بازی­ها تاثیرگرفته از شرایط جغرافیایی کوهستانی غالب در این منطقه دارد. از پرطرفدارترین بازی­های محلّی می­توان به آقادای­آقادای، پهلان، قمچان، هشار هشارکی، گامپر و زوران اشاره­ کرد.

همچنین رقص پرآوازه کردی در استان که شهرت جهانی دارد، قدمتی تاریخی دارد و هوّیت مردمان این سرزمین است.

برخی از غذاهای محلّی استان عبارتند از دنده­کباب، خورشت خلال، دانه­کولانه، بورانی کنگر، شویدپلو، خورشت قورمه، آش ترخینه، آش عدس، خورشت کدوحلوایی

کرمانشاه پر است از شیرینی­های معروف که در کشور شناخته­شده هستند. نان­برنجی، نان­شکری، کاک، نان خرمایی. توصیه می­کنیم حتماً امتحان کنید!

لباس مردم استان کرمانشاه، همچون سایر ویژگی­های انسانی آن، به تبعیت از شرایط محیطی دارای الگوی متفاوتی با مناطق دیگر است.
قدمت لباس­های کردی به دوره مادها برمی­گردد. همچنان که سنگ نگاره­ها و تصاویر حجاری­شده در طاق­بستان و
بیستون نشان­دهنده پوشش کامل و شبیه به لباس­های کردی امروزی مردم استان است. از لحاظ رنگ نیز علاوه بر تنوع،
اغلب آنها رنگ­های شاد و پر زرق و برقی دارند. پوشاک سنتی بانوان استان عبارت است از: سربند، کُلنجه، یل، قبا، روپوش و
شلوارجافی، و پوشاک سنتی مردان نیز عرق­چین، سربند، قبا، سخمه، شال، شلوارجافی و پاپوش است.

از صنایع دستی مهم استان می­توان به گلیم­بافی، گیوه­کشی(کلاش)، قلم­زنی، قالی­بافی و پرده­بافی اشاره کرد.

موسیقی کردی، از گذشه تا کنون، جزئی از فرهنگ و هویّت مردمان استان کرمانشاه است. «هُوره» از قدیمی­ترین نواهای کردی است.

کرمانشاه در طول تاریخ، تحت سلطه حکومت­های زیادی بوده و از این جهت، تاریخ غنی و آثار پرشماری دارد که تعدادی از آن­ها به ثبت جهانی رسیده اند.

استان کرمانشاه به دلیل دارابودن مناظر طبیعی چشم­نواز، سابقه درخشان تاریخی، اماکن زیارتی و موقعیت راهبری خود دارای مکان­های متنوّع گردشگری است. همین موارد، کرمانشاه را به یکی از قطب­های گردشگری کشور تبدیل­کرده­است.

بیشتر جاذبه­های تاریخی استان در شهر کرمانشاه واقع شده است که آمیخته­ای از آثار پیش و پس از ورود اسلام به ایران است. از آثار گردشگری شهر کرمانشاه می­توان به طاق­بستان(یا به عبارت درست­تر، طاق وسان، معروف­ترین نقطه گردشگری کرمانشاه که در حاشیه شمالی شهر واقع است)، تکبه معاون­الملک، تکیه بیگلربیگی، مسجد جامع کرمانشاه، مسجد عمادالدوله، کلیسای قلب مقدّس، بازار اسلامی، حمام حاج­شهبازخان، سراب نیلوفر، سراب قنبر و پارک کوهستان اشاره­کرد. از سایر مناطق گردشگری در شرق استان می­توان به کتیبه بیستون(که ثبت جهانی شده است)، مجسمه هرکول، سراب بیستون، کاروانسرای ایلخانی، پل چهر، بقعه مالک، گوردخمه اسحاق­وند، معبد آناهیتا، آبشار دربند  سراب فش اشاره­کرد. در غرب استان نیز می­توان به آتشکده شیان،مقبره بابایادگار، غار قوری قلعه(که قدمت 65 میلیون­ساله دارد و به عنوان بزرگ­ترین غار آبی آسیا شناخته می­شود)، روستای هجیج، نقش آنوبانی­نی و بسیاری مناطق دیگر اشاره­کرد.

فعّالیّت­های کشاورزی در استان کرمانشاه شامل باغداری، دامداری، پرورش زنبور عسل، پرورش طیور و شیلات است. تنوّع آب و هوایی سبب شده تا محصولات مختلف در طول سال به بازار عرضه شوند. از مهم­ترین محصولات زراعی در کرمانشاه می­توان به گندم، جو، کلزا، چغندرقند و نخود اشاره کرد. همچنین محصولاتی مثل گردو، بلوط، انگور و انجیر در استان کشت می­شود.

از صنایع مهمّ کرمانشاه می­توان پالایشگاه کرمانشاه، نیروگاه حرارتی بیستون، پتروشیمی بیستون، پتروشیمی کرمانشاه و کارخانه قند بیستون را نام برد