جشنواره ملی فرهنگ و هنر اقوام  ایرانی ویژه دانشجویان

26 آبان 97

معرفی استان فارس

تدوین:

ریحانه قنبری

فاطمه شاه علی

کیمیا زرگرزاده

مرضیه داودی

 

 

 

 

 

 

به نام خدا

استان فارس یکی از استان های ایران به مرکزیت شیراز و در جنوب غربی ایران واقع شده است.

فارس شکل عربی شده واژه پارس است و نام زبان فارسی برگرفته از نام قدیم این منطقه، پارس بزرگ، است که به علت حکومت شاهان هخامنشی به کل منطقه ی ایران گفته می‌شد.

 

جغرافیا

استان فارس از شمال به استان اصفهان، از شرق به استان یزد و استان کرمان، از جنوب به استان هرمزگان، از غرب به استان بوشهر و از شمال غربی به استان کهکیلویه و بویراحمد محدود است. پهناوری آن ۱۳۳٬۱۰۰ کیلومتر مربع و میانگین بلندی آن از سطح دریا ۱۵۴۰ متر است.

 

جمعیت

برپایه ی آخرین سرشماری جمغیت فارس ۴۸۵۱۲۷۴ نفر گزارش شده است.

شهرستان های استان فارس

استان فارس دارای ۲۹ شهرستان می باشد ،اسامی این شهرستان ها در جدول پایین آمده است.

 

ارسنجان	گراش	زرین دشت	آباده	فسا	شیراز
خنج	خرم بید	قیر و کارزین	اقلید	داراب	مرودشت
سروستان	بوانات	استهبان	لامرد	ممسنی	کازرون
پاسارگاد	فراشبند	مهر	سپیدان	فیروزآباد	جهرم
	رستم	خرامه	کوار	نی ریز	لارستان

 

آب و هوا

سه ناحیه آب و هوایی گوناگون در استان فارس وجود دارد.

نخست ناحیه کوهستانی شمال و شمال غربی با زمستان‌های نسبتاً سرد و تابستان‌های معتدل.

دوم نواحی مرکزی با زمستان‌های نسبتاً بارانی و معتدل و تابستان‌های گرم و خشک. ناحیه سوم در جنوب و جنوب شرقی دارای زمستان‌های معتدل و تابستان‌های بسیار گرم است.

اقوام

در استان فارس اقوام فارس،لر ،ترک قشقایی ، کرد ،تاجیک ،عرب و لک زندگی می کنند.

همچنین استان فارس یکی از مناطق مهم کوچ نشین و عشایر در ایران را دارد که ۳۲ درصد جمعیت عشایر ایران را به خود اختصاص داده است.

 

زبان وگویش

زبان بیشینه ی مردم استان ، زبان فارسی است. اما زبان ها و گویش‌هایی مانند لری،عربی، لارستانی، قشقایی، سیوندی و دوانی نیز در این استان رواج دارد.

شایان ذکر است که گویش مردم سیوند فارس به دلیل آمیخته نشدن با عربی و تعلق به زبان‌های ایرانی شاخه شمال غربی درخور اهمیت است.

 

دین و مذهب

اگرچه عمده ی مردم فارس مسلمان و شیعه هستند اما مردم برخی نقاط فارس اهل تسنن می باشند ،همچنین از اقلیت های یهودی ، مسیحی و زرتشتی نیز در این استان ساکن می باشند.

 

برخی از مناطق گردشگری و دیدنی استان

شیراز:

 

حرم مطهر شاهچراغ (ع)

دروازه قرآن

آرامگاه حافظ 

آرامگاه سعدی

باغ ارم 

مسجد نصیرالملک

ارگ کریمخانی

خانه زینت الملک

 

مسجد وکیل

حمام وکیل

باغ دلگشا

بازار وکیل

باغ جهان نما

         

 

باغ عفیف آباد

                                         

مرودشت:

تخت جمشید

نقش رستم

کازرون:

دریاچه پریشان (بزرگترین دریاچه آب شیرین ایران)

بیشابور

 

سپیدان:

تنگ تیزاب

پیست اسکی پولادکف

آبشار مارگون

 

فیروزآباد:

کاخ اردشیر بابکان(آتشکده فیروزآباد)

 

 برخی از آداب و رسوم و اعتقادات

عید نوروز

عید نوروز نزد مردم فارس بسیار گرامی است و مردم از ۱۵ روز پیش از تحویل سال نو، به استقبال آن می روند. آنها شیرینی و تنقلات تهیه می کنند و به دوختن و تهیه لباس نو برای خود و بچه ها می پردازند و خانه تکانی می کنند. در گذشته مردم خود شیرینی درست می کردند وعمدتاً نان شیرین می پختند که به نان یوخه معروف است  همچنین کلوچه و مسقطی نیز از دیگر شیرینی های سنتی است که برای عید تهیه می شده است.

خواستگاری

مادر و خواهر داماد و چند نفر از نزدیکانش به خانه ای که دختر داشته باشد، می روند. خانواده دختر در صورتی که موافق باشند، علاوه بر چای، شربت هم برای آنها می آورند. در صورتی که خانواده دختر تنها به چای اکتفا کنند، نشانه آن است که به این وصلت رضایت ندارند.

 

مادر زن سلام

معمول است که روز بعد از عروسی داماد با یکی دو نفر از نزدیکانش به خانه مادرزن برود و مادرزن را باخود به مراسم روز بعد از عروسی ببرد مادرزن هم در این روز هدیه ای به دامادش می دهد.

 

پاگشا  

در شیراز رسم است که هفته ای بعد از عروسی، پدر عروس، داماد و یارانش را به شام یا ناهار دعوت کند. به این مراسم پاگشا می گویند. بعد از پدر عروس نوبت دیگران می رسد.

 

عیدی عروس و روز والوان انداز

از دیگر مراسم ها این است که چون جوانی، دختری را نامزد کرد، از آن به بعد در هر عید، مخصوصاً عید فطر – باید برای نامزدش عیدی بفرستد. عیدی را در خوانچه می گذارند و به خانه عروس می برند .

در مقابل وقتی که دختر به خانه شوهر رفت، مادر عروس باید همین کار را به ویژه در عید فطر، انجام دهد.

 در ماه رمضان هم باید مادر عروس یک افطاری کامل که به آن «روز والوان» می گویند، برای دامادش بفرستد.

 خواندن واسونک

یکی از رسم های استان فارس به ویژه شهر شیراز خواندن اشعاری در مراسم عروسی به نام واسونک است که به معنای واستانیدن دختر از خانواده دختر است.

 وداع با فرد ِ در گذشته

فرهنگ مردم فارس چون فرهنگ دیگر مردم ایران بر مبنای باورها و معتقدات دینی مسلمانان استوار است. ضمن این که گاه این آداب و رسوم ریشه در پیش از اسلام دارد؛ مثلاً در شهرستان های آباده، اقلید و فسا رسم است که با مرگ هر فرد، بازماندگان نزدیک وی یعنی پدر، مادر، برادر و خواهر و فرزندان، روز بعد از خاکسپاری، پیش از طلوع آفتاب، سر گور وی می روند و فاتحه می خوانند و معتقدند با این کار به خورشید می گویند که زودتر از او بر مزار عزیزشان آمده اند.

 

عروسی درخت نارنج

در شیراز رسم بر این است که اگر درخت نارنجی که در خانه است، نارنج کم بدهد یا اصلاً ندهد، آن را عروس کنند و برایش مراسم عروسی بگیرند. برای این کار، ابتدا زن صاحب خانه، زنان همسایه را دعوت به عروسی درخت نارنج می کند، همه در یک زمان مشخص در خانه جمع می شوند و زن صاحبخانه اره ای را بر می دارد تا شاخه های درخت را ببرد. یکی از زنان همسایه جلو می آید و ضامن درخت می شود. سپس تور بسیار نازکی روی درخت می کشند، شکر پنیر روی درخت می پاشند، کِل می زنند، واسونک می خوانند و شادی می کنند و بر این باورند که آن درخت، سال بعد در فصل بهار، بار نارنج خواهد داشت .

 

آب مقدس حوض ماهی ها

تا ۵۰ سال پیش در فارس، سه حوض ماهی در شیراز، فسا و زرقان وجود داشت اما با خشک شدن حوض ماهی فسا اکنون دو حوض دایر است. مراسمی که برای این دو حوض ماهی وجود دارد، تقریباً مشابه است .

از زیر کوه سعدی، چشمه ای بیرون می آید که چند چاه برای استفاده از آن در خانه های بالادست آرامگاه حفر شده است. حوض ماهی آرامگاه سعدی، هم سطح زمین و مظهر قنات و چشمه است. تردیدی وجود ندارد که پیش از زمان سعدی، و حتی در ایران باستان، این آب جریان داشت و مقدس بود. به همین دلیل سعدی برای این آب اهمیت قایل بود. براساس نوشته «ابن بطوطه» که دوبار  (بار اول حدود سی سال پس از درگذشت سعدی) به شیراز آمده بود، سعدی این حوض هشت ضلعی را ساخته است.

مراسم و باورهای مردم شیراز و اطراف، تا سال 1327 شمسی که سال تخریب برای تجدید بنای آن است، بسیار جدی و اجرای آنها بسیار ضروری بود.

 تا آن زمان هر سال حدود ده هزار نفر در چهلمین روز پس از عید نوروز در محوطه جلوی آرامگاه سعدی جمع می شدند و آش نذری که در فارس اصطلاحاً «دیگ جوش» نامیده می شود، می پختند و از بامداد تا شب شادی می کردند و بر این باور بودند که یک ماهی قرمز که یک حلقه طلایی در بینی دارد، در آب بالا می پرد و می رود  های این آب مقدس است و هیچ کس حق صید آنها را ندارد .

 امروزه هنوز مردم کوی سعدی بر این باورند و در حوض ماهی سکه می اندازند تا آرزوهایشان برآورده شود، ولی آداب و مناسکی در این زمینه وجود ندارد.

 

پس از ساخت آرامگاه سعدی، از آب تنی در این حوض برای برآورد نیاز جلوگیری شد و دیگر کسی در محوطه حوض ماهی به آب دسترسی ندارد. اما حدود ۱۵۰ متر بعد از آرامگاه، در کوچه ای که اصطلاحاً کوچه حمام سعدی می نامند، مردم برای باورها و مناسک خود از آب چشمه یا قنات سعدی استفاده می کنند.

مردم شیراز و اطراف، باورهایی خاص نسبت به حوض ماهی دارند و عده ای برآنند صاحب این آب، حضرت امام حسن(ع) است. گروهی دیگر معتقدند اگر دختر یا پسری دست و روی خود را با این آب بشوید، بخت او باز می شود و به خانه بخت می رود. درگذشته با جام «چهل کلید» روی سر خود آب می ریختند. آب تنی در دوره ی پیش از ساخت ساختمان جدید آرامگاه، در روز چهارشنبه سوری انجام می شد .

در گذشته مردم باور داشتند که این آب، سحر و جادو را باطل می کند. معمولاً کشاورزان یک ظرف از این آب بر می دارند و هنگام آبیاری مزارع خود، آن را در جوی آب می ریزند تا از ایجاد کرم ساقه خوار جلوگیری نماید و مزارع آنها محصول بیشتر بدهد.برخی نیز معتقدند که اگر لباس هایشان در این آب شسته شود، بیماری ها را از بدن صاحب لباس می زداید. بنابراین در کوچه حمام سعدی لباس می شویند. هر چند امروزه کمتر به چنین کاری دست می زنند، ولی درگذشته تمام صحرای سعدی محل شستن و خشک کردن لباس بود.

 

لباس محلی

 

در استان فارس لباس محلی عمدتا به عشایر منسوب است .

 پوشاک زنان عشایر بیشتر در رنگ‌های بسیار شاد و متنوع و الهام گرفته از طبیعت تهیه می‌شود و شامل قطعاتی چون کلاهک ، تنبان،آرخالق، پاپوش، روسری، پیراهن و دامن (قر) می‌باشد که توضیحاتی در رابطه با این اجزا در زیر آمده است.

پیراهن زنانه: پیراهن زنانه یا کینگ از شانه تا قوزک پا بلندی دارد و یقه آن کاملاً بسته است. این پیراهن از پایین تا نزدیک کمر، به وسیله یک چاک بلند، به دو قسمت جلو و عقب تقسیم می‌شود. چاک‌دار بودن آن نیز علاوه بر جنبه زیبایی، سبب سهولت در راه رفتن و انجام فعالیت‌های روزمره می‌شود. آستین پیراهن تا مچ دست ادامه دارد.

 

تنبان تورکی (تورکی تومبان): این پوشش دامنی بلند از پارچه‌های سبک و به صورت چین‌چین است. چین‌های زیاد این پوشش به این دلیل است که در صورت وزش باد و جمع شدن یک طرف آن، چین‌های بعدی جای آن را گرفته و پوشش از بین نرود. گاهی برای زیباتر شدن تنبان، از پارچه‌های بیشتری استفاده می‌کنند یا یک یا دو تنبان تورکی روی هم می‌پوشند .

 

چارقد: چارقد پارچه ظریف و نازکی است که طرح خاصی دارد و به عنوان روسری، قسمت سر به جز صورت را می‌پوشاند. اطراف چارقد را گاهی مهره یا ملیله‌دوزی می‌کنند.

 

دستمال: دستمال یا یاغلوق پارچه‌ایست که روی چارقد و به پیشانی بسته شده و گره‌ای در پشت سر می‌خورد و در بالای پیشانی به وسیله سنجاق یا گل طلا، به چارقد اتصال پیدا می‌کند. دستمال در حالت کلی از سر در برابر سرما و وزش باد، محافظت می‌کند. جنس دستمال تا حدّ ممکن باید از پارچه‌های قیمتی چون ابریشم و حریر باشد.

آرخالق: آرخالق زنانه را به عنوان لباس گرم می‌پوشند اما چون پوششی زیبا و محافظ بوده، موجب وقار و سنگینی لباس می‌شود، بنابراین آن را در اغلب فصول سال استفاده می‌کنند. آرخالق دارای چاک‌هایی در زیر بغل است که باعث حرکت آسان دست‌ها می‌شود.

 

پوشاک مردان عشایر نیز شامل کلاه دو گوشی، پیراهن، آرخالق بلند، شال کمر، چقه، زنهاره ،شلوار و پاپیچ است که توضیحاتی برای این اجزا در زیر آمده است.

 

کلاه دو گوشی: بدون کلاه بودن در ایل عملی زشت است و مردان موظفند همیشه کلاهی بر سر داشته باشند. کلاه دو گوشی از حدود ۵۰ سال پیش در میان مردم ایل قشقایی رایج شده است. در گذشته کلاه مردان قشقایی نظیر کلاه‌های نمدی دوره قاجاریه با رنگ مشکی و بدون لبه بوده است. عکس‌هایی که از یک صد سال پیش از مردم قشقایی باقی مانده، نشان می‌دهد که کلاه‌هایی بدون لبه با اندازهایی مختلف، مرسوم و اغلب افراد سرشناس و بزرگ ایل، با کمی تغییر از آن استفاده می‌کردند اما با ابتکار یکی از خوانین قشقایی، کلاه مخصوصی که امروز به کلاه دو گوشی موسوم است، ساخته شد .

 

این کلاه از جنس کرک‌های ظریف و لطیف بز (که بسیار کمیاب است) و توسط نمدمال‌های ماهر و باتجربه محلی مالیده و درست می‌شود. از خصوصیات این کلاه‌ها این است که علاوه بر زیبایی و وقار، به علت سنگینی و وزن زیاد، با باد و طوفان از سر نمی‌افتد و همچنین هنگام تابش آفتاب می‌توان گوشه آن را سایبان صورت نمود. این کلاه معمولاً در دو رنگ نخودی و خاکستری تیره دیده می‌شود.

 

 آرخالق مردانه: آرخالق لباس بلند و گشادی است که مردان ایل بر روی پیراهن می‌پوشند و به منزله لباس اصلی می‌باشد. آرخالق از پارچه ضخیم و با رنگ‌هایی متناسب با سن افراد دوخته می‌شود. این لباس دارای آستین بلند بوده و تا روی دست ادامه دارد. آرخالق در طرفین دارای دو چاک طویل تا کمر می‌باشد که موجب آزاد بودن لباس و آسان بودن تحرک مردان می‌شود همچنین می‌توان دامنه‌های این پوشش را بالا زد که هنگام دویدن و انجام کارهای روزمره مزاحمت ایجاد ننماید. جلوی آرخالق تا پایین باز بوده و دکمه نیز ندارد .

آرخالقی که برای پسربچه‌ها و نوجوانان دوخته می‌شود، از پارچه‌های گلدار با رنگ‌هایی شاد است اما آرخالق پیرمردان بیشتر رنگ‌های تیره است .

 

شال کمر: به طور کلی همیشه همراه با آرخالق، از شال کمر استفاده می‌کنند. شال مردانه 5 یا 6 متر پارچه قهوه‌ای یا سفید ضخیم است که از روی آرخالق بر روی کمر می‌پیچند که علاوه بر زیبایی، باعث سالم ماندن مهره‌های کمر در حرکات سریع و برداشتن بارهای سنگین هنگام کوچ و استفاده از آن به عنوان جیب برای نگهداری پول، سیگار، چپق، شانه یا دیگر لوازم است .

 

 چقه: چقه یک نوع بافته مخصوص از جنس پشم و به رنگ کرم است که روی آرخالق و برای زیبایی و جلوه لباس پوشیده می‌شود و بر آن زنهاره می‌بندند.

 

زنهاره: زنهاره از نخ‌های پشمی ظریف و رنگارنگ و به طرز جالبی بافته می‌شود. زنهاره از پشت شانه و زیر بغل عبور کرده و آویز آن در قسمت پشت و بر بالای کمر قرار می‌گیرد .

 

چقه و زنهاره را اغلب در مراسم عروسی و به هنگام چوب‌بازی می‌پوشند زیرا دامن‌های چقه بلند است و تا روی پا ادامه دارد و به عنوان ضربه‌گیر، پا را از ضربات چوب مصون می‌دارد .

 

از دیگر لباس‌های محلی استان فارس، پوششی زنانه به نام «رخت گشاد» است که لباس محلی منطقه اوز و جنوب استان فارس از حوالی فیروزآباد تا مناطقی نزدیک به بستک می‌باشد. این پوشش شامل دامنی بلند و گشاد و پیراهنی بلند است که تا روی باسن را می‌پوشاند. این لباس محلی توسط تعداد اندکی از زنان هنرمند شهر اوز دوخته و توسط هنری به نام «خوس بافی» تزئین می‌شود. خوس از الیاف نقره‌ای تشکیل شده که بافته می‌شود و از آن برای تزئین شلوار، روسری، کلاه، پیراهن، جلیقه زنان و لباس کودکان استفاده می‌شود.

 

 

برخی معتقدند دقیقاً مشخص نیست منشأ این لباس از کجاست اما گفته می‌شود صنعت خوس بافی از کشور هندوستان به اوز آورده شده است.

 

 

 

 

صنایع غذایی و غذاهای محلی فارس

فالوده شیرازی

کلم پلو

سالاد شیرازی

آش سبزی شیراز

کوفته سبزی

کلوچه و مسقطی شیراز

نان یوخه

آش کازرونی

ترشی گلک و موسیر کازرون

حلوای بادام نی ریز   

رنگینک

نان کماج نی ریز

  ی زرقان حلوای ارده

نان فسایی

مسقطی لار

حلوای کاسه

حلوای کنجدی زرقان

حلوای کشی زرقان

حلوای کاچی بابونه

دمپختک کازرونی

آش بنه

آش ماست شیرازی

دمپختک عدس کلم

کوفته هو شیرازی

آب پیازک (اشکنه شیرازی)

بهار نارنج

آبلیمو وآبغوره

لیمو جهرم

گلاب میمند  (سرزمین فارس  در سراسر  دوران  غزنویان، به گرفتن گلاب از گل شهرت داشت. اگر چه در گذشته گلاب یزد، اصفهان ، بصره ، اسم و رسمی داشتند ولی  سرزمین فارس مهم ترین  مرکز تولید گلاب و عطرهای گوناگون بوده است.)

کلوچه و مسقطی شیراز

ترشی گلک و موسیر کازرون

خرمای جهرم

پرتقال داراب

حلوای بادام نی ریز

نان کماج نی ریز

حلوای ارده

مسقطی لار (مسقطی به نوعی حلوا گفته می شود. در پخت این حلوا از نشاسته به همراه مغز پسته استفاده می شود. انواع مختلفی مسقطی شامل گل محمدی، زعفرانی، زرشکی، پسته ای و... می شود) حلوای مسقطی لار

نان کنجدی

نان شیرین فسا

نان یوخه شیراز

حلوای کاسه (مواد لازم برای تهیه این حلوای خوشمزه  آرد برنج،  آب، شکر، گلاب، روغن، زعفران، گلاب  است. علت نام گذاری این حلوا سرو کردن  آن در کاسه است )

عرقیات گیاهی

خاتم شیراز

گبه 

گیوه آباده

 

 

صنایع دستی استان فارس

قالی،گلیم وگبه که از مهمترین صنایع دستی استان به شمار می روند ؛همچنین خاتم کاری،معرق و منبت،نقاشی روی چوب ،کاشی معرق و کاشی هفت رنگ ،رنگرزی گیاهی ،نمد مالی ،قلمزنی ،طراحی و نگارگری از جمله صنایع دستی استان فارس به شمار میروند که توضیحاتی برای برخی از آن ها در زیر آمده است.

 .

گبه

فراشبند و نورآباد مرکز اصلی ساخت گبه در فارس به شمار می روند. گبه به قالیچه ای با پرزهای بلند با طرح و نقوش چشم گیر گفته می شود. گبه استان فارس از معروف ترین گبه های ایران به شمار رفته و سوغات معروف این استان است. گبه به قالیچه خرسک نیز نامیده می شود. تمامی نقوش به صورت ذهنی توسط بانوان عشایر فارس بر روی گبه، قالی و گلیم ها بافته می شود .

گیوه بافی

بافت گیوه از فعالیت هایی به شمار می رود که در بیشتر شهر ها و روستاهای استان فارس رونق دارد. گیوه های فارس بسیار محبوب و زبان زد بوده و در رنگ ها و طرح های مختلفی بافته می شود .

 

خاتم کاری

یکی از هنرهای ظریف و صنایع دستی ایران خاتم کاری است که از کنار هم قرار دادن تکه های چوبی منظم و ظریف در رنگ های متفاوت درست می شود. این هنر یکی از ارزشمندترین و زیباترین صنایع دستی شیراز است که با چوب، عاج، استخوان، برنج و طلا درست می شود. هنری بسیار زیبا، دقیق و پرکار که با دیدنش به صبر و حوصله و دستان هنرمند خالق آن پی خواهید برد. این هنر از دوران های بسیار دور رواج داشته اما اوج و شکوفایی آن در عصر صفویه بود.

برای ساخت خاتم، سطح اشیای چوبی را با مثلث های کوچک به شکل موزائیک در می آورند و از چوب های آبنوس، فوفل، گردو، بقم، عناب، نارنج، کهکم و کبوده و انواع استخوان و عاج فیل استفاده می کنند. چوب را با دستگاه های مخصوص به اندازه های کوچک و چند ضلعی (پنج، شش، هفت، هشت و یا ده ضلعی ) برش می دهند.

 

 

 

منبت کاری

هنر منبت کاری روی، شامل کنده کاری و حکاکی روی چوب است که یکی از هنرها و صنایع دستی های ایرانی می باشد. برای منبت کاری باید طرح و نقشی دقیقی باشد تا بتوان آن را با ظرافتی قابل تحسین اجرا کرد .

کلمه منبت برگرفته از کلمه ی "نبات" است ،چون نقش و گل و گیاه برروی چوب کنده می شود، شبیه روییدن گیاه بر روی آن می باشد .

 

نقره کاری

در طول بازارشیراز، ظروفی سیمین و با برقی چشمگیر، حتما شما را به سمت خود خواهد کشاند. این ظروف به شیوه نقره کاری ساخته شده و یکی از صنایع ارزشمند شیراز است. نقره کاری شاخه ای از هنر فلزکاری است که با فلز نقره و شکل دهی آن انجام می شود.

 

 

قلم زنی

یکی از جذابیت های بازار شیراز، دیدن هنرمندان زبردستی است که با چکشی بردست بر روی ظرفی فلزی نقش می افکنند.     

قلمزنی در واقع یکی از صنایع دستی مهم شیراز می باشد که عبارت است از شاخه ای از فلزکاری و حک نقوش برروی اشیا یا ظروفی از جنس طلا، مس، نقره و برنج .

کاشی هفت رنگ

كاشی هفت رنگ نوعی كاشیكاری است كه متعلق به معماری دوران اسلامی است و از كنار هم چیدن كاشی های لعاب دار سفید به ابعاد ۱۵*۱۵ و ۲۰*۲۰ سانتی متر و رنگ آمیزی با رنگ های مختلف بدست می آید. بعد از طراحی و رنگ آمیزی با لعاب به كوره رفته سپس آماده نصب می شود.

 

برخی از مشاهیر فارس

حسین بن منصورحلاج ، عارف

سیبویه فارسی ، دانشمند و زبان شناس

ابن مقفع ، نویسنده و مترجم

ابوالمعالی نصرالله منشی ، مترجم کتاب کلیله و دمنه

قطب الدین شیرازی ، از افراد نامدار پزشکی در قرن  ۷ و بزرگترین شاگرد خواجه نصیرالدین طوسی

سعدی ، شاعر

حافظ ، شاعر

مجدالدین فارسی ، خطاط

شاه داعی شیرازی ، شاعر و عارف

قوام الدین شیرازی، معمار

ملاصدرای شیرازی ، از بزرگترین روحانیون و عرفا

اهلی شیرازی ، شاعر

استاد عیسی ، طراح و معمار مسجد تاج محل هندوستان

قاآنی شیرازی ، شاعر

شوریده شیرازی ، شاعر

وصال شیرازی ، شاعر ، ادیب و خوشنویس

حسین بهزاد ، نقاش

 

 

مشاهیر معاصر

 

 ناصر مکارم شیرازی ، مرجع تقلید شیعه

 

سید عبدالحسین دستغیب ، مجتهد شیعه و شهید محراب

                                            

سیمین دانشور ، نویسنده

شهید عباس دوران ، خلبان و شهید دوران دفاع مقدس

 

پروفسور علی اصغر خدادوست ، جراح و متخصص چشم

 

 

محمد بهمن بیگی ، نویسنده و بنیان گذار آموزش و پرورش عشایری

 
مهدی سلطانی سروستانی ، بازیگر

 

 

گوهر خیراندیش ، بازیگر

مهدی فقیه ، بازیگر

 

محمد فیلی ، بازیگر

 

محمود پاک نیت ، بازیگر

مهوش صبرکن ، بازیگر

 

سجاد افشاریان ، نویسنده

محمد بحرانی ، بازیگر و صدا پیشه عروسک های ببعی ،آقوی همساده و جناب خان

 

حسن پور شیرازی ، بازیگر

ترلان پروانه ، بازیگر

علی زند وکیلی ، خواننده

 

شهرام قائدی ، بازیگر

 

حامد همایون ، خواننده

 

ساره جوانمردی ، قهرمان تیراندازی

 

امید نوروزی ، قهرمان کشتی

 

مشاهیر فارس به ترتیب قرن

 

قرن اول، دوم و سوم هجری

 از استان فارس در نخستین قرون تمدن اسلامی تنها کسی که نامش در تاریخ آمده‌است عبدالحمید یحیی فارسی است که در فنون حسابداری تخصص داشت و در زمان امویان به علت توانائی خاصی که در نوشتن مراسلات دولتی داشت به مقام عالی وزارت نایل شد و سرانجام سر در راه وزارت نهاد. در همین دوران عالمی از فارس به نوشتن کتابی دست یازید که تاکنون یکی از مهم‌ترین کتاب‌های نحوی زبان عربی به‌شمار می‌رود. این دانشمند سیبویه فارسی صاحب الکتاب در نحو است. در ادبیات عرب خاصه قرن دوم کسی که مایهٔ افتخار فارس بوده ابن مقفع است. در تصوف علمای ایرانی و از جمله فارسیان با ذوق و ابتکاری که خاص آنهاست موجب ایجاد و بسط ادبیات صوفیانه شدند و حسین بن منصور حلاج نمونهٔ بارز این مکتب صوفیانه است. در طب پزشکان نام‌آوری چون ابو ماهر موسی بن یوسف سیار شیرازی که در قرن سوم در شیراز می‌زیست وجود داشتند که با ایجاد مکتبی خاص در طب و جراحی و تربیت شاگردان ناموری چون علی بن عباس مجوسی اهوازی و ابن مندویه اصفهانی موجب ارتقای طب شده و با کوشش و مجاهدت دانش طب را گسترش دادند و به علمای قرون بعد سپردند. در ریاضیات و نجوم نیز با آنکه این علوم در صدر اسلام مورد توجه نبودند، علمای برجسته‌ای مانند ابوالعباس فضل بن حاتم نیریزی، ابوسهل بن نوبخت فارسی و ابواسحاق ابراهیم فزاری از آن جمله‌اند.

قرن چهارم هجری

ابن درستویه و ابوعلی نحوی فارسی از نحودانان نام‌آور این قرن هستند. همچنین در این قرن علما و فقهاء و محدثین که اغلب در علوم قرآنی و تفسیر و عرفان و تصوف هم قوی دست بوده و پاره‌ای از آن‌ها در زمرهٔ عرفای نام‌آور عالم اسلام به‌شمار می‌روند در شیراز می‌زیسته‌اند که از آن جمله می‌توان از بیطار، ابوبکر شیرازی و باکویه شیرازی و عارف نامدار فارس ابو عبدالله خفیف شیرازی نام برد. ابن مقله در ادب و خاصه خط سرآمد اقران در قرون و اعصار است. در شاخه‌های دیگر علوم اسلامی عالم و ادیب و متفکر بزرگ ابوحیان توحیدی و ابواسحاق اصطخری محقق و عالم به علم جغرافیا صاحب کتاب مسالک‌الممالک و صورالاقالیم نیز در این قرن می‌زیسته‌اند. از جمله پزشکان نیز از ابوالعلاء فارسی که احتمالاً از پروردگان مکتب طبی شیراز و از شاگردان ابوماهر فارسی بوده و ابن عجیم فارسی که علاوه بر طب در نجوم نیز مهارت داشته‌است قابل ذکر هستند.

قرن پنجم هجری

کانون عرفای فارس در قرن پنجم با وجود عارف بزرگی مانند ابواسحاق کازرونی رونق بسیاری داشت. قضات و علمای این عصر نیز از مفاخر ایران هستند ابواسحاق شیرازی نخستین رئیس مدرسه نظامیه بغداد و دانشمند سرشناس مؤید شیرازی از جمله قضات بزرگ فارس در این قرن می‌باشند. در این دوره علم نحو نیز همچنان در فارس مورد توجهٔ خاص بوده و نحودانانی چون ابوالحسین فارسی، ابوالقاسم شیرازی و زید فسایی در این سده می‌زیسته‌اند. در این سده با وجودیکه علوم پزشکی رونق پیشین خود را از دست داد اما پزشکانی چون ابوالمجد بیضاوی که در علم تشریح صاحب تألیف است و ابوسهل ارجانی که جراح نام‌آوری بود، در این قرن از معروفیت خاصی برخوردار بوده‌اند. سایر علوم نیز کمابیش رونق خود را حفظ کردند، مثلاً هبه‌الله شیرازی متوفی در سال ۴۸۵ هجری قمری یکی از مورخین این عصر است.

قرن ششم هجری

رکن‌الدین یحیی الحسینی شیرازی در حکمت، ریاضی، ادب و خوشنویسی تبحر داشت. در فقه و حدیث و تفسیر ابی‌الخیر نیریزی، ابن ابی مریم شیرازی و ابی علی فارسی سرآمد دیگرانند. در ادبیات دو نفر به شهرت کامل رسیدند. یکی ابونصر ابرزی و دیگری ادیب دانشمند و نویسندهٔ معروف ابوالمعالی نصرالله منشی مترجم کتاب کلیله و دمنه بهرامشاهی است که اثرش فناناپذیر است و چاپ‌های مکرری از آن شده‌است. وزرای مشهوری چون ابوالفتح تاج‌الدین دارست شیرازی و خواجه امین‌الدین بنجیر کازرونی نیز از سرشناسان این سده هستند. در سدهٔ ششم عرفان فارسی با ظهور عارف نامدار روزبهان بقلی فسایی شیرازی از خشکی و زهد خارج و عشق عرفانی جایگزین عبادات راهدانه شد. ع فقیه ارشدالدین نیریزی و همچنین مفسر و عارف نامی زین‌الدین مظفر بن روز بهان از دیگر عرفای بزرگ این سده هستند.

قرن هفتم هجری

قرن هفتم هجری از درخشان‌ترین ادوار علمی و ادبی فارس است. شعرای بزرگی مانند سعدی شیرازی از شیراز برخاستند و مشعل علم و ادب را در جهان فروزانتر کردند. ادیب نام‌آور شرف‌الدین عبدالله شیرازی معروف به وصاف‌الحضره صاحب کتاب معروف تاریخ وصاف نیز در این عصر می‌زیست. در علوم دینی خاصه تفسیر قاضی ناصرالدین عبدالله بیضاوی صاحب تفسیر انوارالتنزیل و اسرارالتاویل معروف به تفسیر بیضاوی و در عرفان شیوخ عالیقدری مانند نجیب‌الدین علی بن بزغش شیرازی که عارفی مانند شیخ صفی‌الدین اردبیلی جد اعلای سلاطین صفوی با شوق بسیار به قصد دیدار و کسب فیض او عازم شیراز شد و دانیال خنجی که پس از گذشت قرن‌ها هنوز مرقد او زیارتگاه مردم است، مظفر شیرازی و بالاخره عارف نامدار شیخ اوحدالدین عبدالله بلیانی کازرونی از برجستگان عارف قرن هفتم فارس هستند. در طب پزشکان نامداری ظهور کردند که دارای تألیفات مفیدی بوده‌اند، سرآمد آن‌ها قطب‌الدین شیرازی صاحب کتاب معروف تحفة السعدیه است همچنین شرف‌الدین زکی بوشکانی، شمس‌الدین کیشی، افضل‌الدین خنجی صاحب شرح بر قانون بوعلی از جمله علمای نامی و پزشکان عالیمقام این دوره و عصرند. در زمرهٔ علمای نجوم و ریاضی باید از قطب‌الدین شیرازی که بزرگترین شاگرد خواجه نصیرالدین طوسی است و شاگرد نام‌آورش کمال‌الدین فارسی نام برد که هر دو در دانش نجوم و فیزیک و ریاضی استاد بودند. این سده از وزرای دانشمند که بعضی از آن‌ها در خوشنویسی نیز دستی قوی داشتند، خالی نبود. امیر مقرب‌الدین مسعود وزیر اتابک سعد زنگی، مجدالدین فارسی و شرف‌الدین خطاط شیرازی از جمله خوشنویسان این سده هستند.

قرن هشتم هجری

در میان عرفای این سده دو نفر از دیگران شاخصترند یکی امین‌الدین بلیانی ممدوح شاعر معروف خواجوی کرمانی و در بین علما و مفسرین این زمان قطب‌الدین فالی و مجدالدین اسماعیل بن علی خنجی و قوام‌الدین ابوالبقاء عبدالله که یکی از استادان حافظ است، از دیگران نام‌آورترند. از قضات نامی این عصر قاضی مجدالدین اسماعیل بن یحیی و بهاءالدین ابوالمحاسن سرآمد دیگران بوده‌اند. از زمرهٔ شعرا سر آمد شاعران و خورشید تابان آسمان تصوف و عرفان حافظ شیرازی در این برهه از زمان می‌زیست. جز او معین‌الدین ابوالقاسم جنید شیرازی صاحب کتاب معروف شدالازار و ابوالعباس معین‌الدین احمد شیرازی صاحب کتاب معروف شیرازنامه، حیدر شیرازی و مولانا شاهین شیرازی را باید نام برد. از نظر لغت و علوم نحو لغت‌شناس و نحوی بزرگ ابوطاهر مجدالدین محمد فیروزآبادی افتخار این عصر است. علما و دانشمندانی که شغل دیوانی داشتند قوام‌الدین محمد صاحب عیار و قوام‌الدین حسن شیرازی و جلال‌الدین تورانشاه سرشناسان این عهدند. رکن‌الدین صائن وزیر و ابونصر فتح‌الله از وزرای دانشمند و دانش پرور این سده هستند. یکی از اطبا و داروشناسان معروف ایران یعنی زین‌الدین علی بن حسین انصاری صاحب کتاب معروف اختیارات بدیعی نیز در این سده می‌زیسته‌است.

قرن نهم هجری

حکمای بزرگی چون علامه علامه دوانی و صدرالدین دشتکی در شیراز است که باب حکمت الهی را باز و زمینه را برای پیدایش علمای قرون بعد آماده کردند. عارف نام‌آور این سده شمس‌الدین محمد نوربخشی است که مورد تکریم شاه اسمعیل صفوی بود. شاه داعی شیرازی شاعر و عارف معروف شیراز نیز در این سده می‌زیست. از جمله شعرای نام‌آور ابواسحاق شیرازی معروف به بسحق اطعمه و مکتبی شیرازی گویندهٔ توانا و سرایندهٔ لیلی و مجنون از دیگران مشهورترند. از وزرای دانشمند یا به تعبیری دانشمندانی که مدتی نیز شغل وزارت را پذیرفته‌اند علاوه بر دو حکیم بزرگ علامه دوانی و صدرالدین دشتکی، باید از میر شریف شیرازی وزیر شاه اسمعیل و غیاث‌الدین شیرازی وزیر شاهرخ نام برد. در میان پزشکان خیرالدین خضربن الفقیه الیاس و علی ابزری شهرت بیشتری داشتند. از معماران نامی نیز استاد قوام‌الدین شیرازی و از خطاطان جمال‌الدین حسین فخار شیرازی و معروف شیرازی صاحب نام هستند.

قرن دهم هجری

شاعران:اهلی شیرازی، وجیه‌الدین لسانی شیرازی، عرفی شیرازی، عبدی بیگ شیرازی، وجیه‌الدین لسانی شیرازی شاعر سبک هندی

خوشنویسان:مانی شیرازی شاعر و خوشنویس،

قرن یازدهم هجری

مذهبیون:ملاصدرای شیرازی یکی از بزرگ‌ترین فیلسوفان و روحانیان جهان اسلام و بنیان‌گذار حکمت متعالیه،

خوشنویسان:امانت‌خان شیرازی کتابدار ایرانی پرآوازه دربار امپراتوری گورکانی هند، جمالای شیرازی

معماران:استاد عیسی طراح و معمار ایرانی بنای معروف تاج محل در هندوستان

قرن دوازهم هجری

شاعران:ندیم شیرازی برادر قاآنی شیرازی،

خوش نویس :غلامرضابیگ برادرغلامحسین در نگارش خط شکسته به تأیید فرصت الداله شیرازی درکتاب اثار عجم صفحه ۵۰۱ کنار نویس شده که ایشان نیز درهنر وصنعت منبت کاری وقلمزنی استاد بوده ایشان درسال۱۳۰۴ قمری برابر با۱۲۶۱شمسی از دنیا رفتند.

 

قرن سیزدهم هجری

علی اصغر زرمهر شیرازی  فرزند محمد اسمعیل که در قلمزنی و نقاشی و زرگری نام‌آور بود.

 

مذهبیون:میرزای شیرازی سید عبدالحسین نجفی لاریمرجع تقلید شیعه ایرانی،

شاعران:شوریده شیرازی، قاآنی شیرازی از شاعران بزرگ دربار فتحعلی‌شاه و محمدشاه و اوایل سلطنت ناصرالدین‌شاه، همای شیرازی شاعر، نویسنده، و عارف، بیدل شیرازی شاعر و پزشک، وصال شیرازی شاعر، ادیب و خوشنویس .فرصت الدوله شاعر. میرزا محمد حسین شاعر ایشان برادر کوچک فرصت الدوله بود و در شعر رخصت تخلص میکرد.

نویسندگان:فرصت الدوله نویسنده٬ ادیب٬ نقاش٬ خوشنویس٬ شاعر٬ سیاح٬ مترجم. مهدی حمیدی شیرازی ادیب، شاعر، مترجم و منتقد، وصال شیرازی از شعرا، ادیبان و خوشنویسان معروف

پزشکان: بیدل شیرازی شاعر و طبیب،

خوشنویسان:فتحعلی شیرازی از شاگردان وصال شیرازی

روزنامه‌نگاران:جهانگیرخان صور اسرافیل

نقاشان:آقا لطفعلی صورتگر نقاش نقاشی‌های عمارت باغ نارنجستان قوام

هنر مندان :اقا محمد اسمعیل پدر علی اصغرزرمهرشیرازی نقاش خوشنویس وقلمزن

علی اصغر زرمهر نقاش ٬خوشنویس ٬ قلمزن دواتگر نامی شیراز بود

میرزااقا نقاش شیرازی

سید محمد دادرس از مشاهیر هنر نقاشی وقلمزنی مکتب شیراز و از منتخبین جشن هنر شیراز ‌نیز بود.

محمد حسین شیرازی ملقب به کاتب السلطان فرزند محمد علی تاجر شیرازی ٬ وی از برجسته ترین خوشنویسان دوره قاجار از اواسط قرن سیزدهم تا اوایل قرن چهاردهم بوده .

سید صدرالدین شایسته شیرازی نگارگر ٬نقاش و مجسمه ساز نامی وصاحب سبک شیرازی

حسین بهزاد. در فن نگار گری ونقاشی وی فرزند میرزافضل الله و (نوه هنر مند شهیر ونامی شیرازی میرزا لطف الله در هنر نقاشی و نویسندگی در عصر قاجار بود).

استاد اکبر اقاباباخان از هنر مندان چیره دست قلمزنی شیراز بوده. وی جهت خلق اثار خود از نقاشهایی به سبک اروپایی الهام گرفته واثاری بینظیر ازخود بجای گذاشته

قرن چهاردهم هجری

مذهبیون:ناصر مکارم شیرازی، سید عبدالله شیرازی و سید عبدالهادی شیرازی و سید عبدالحسین دستغیب ،سید علی اصغر دستغیب و سید علی محمد دستغیب مراجع تقلید شیعه ایرانی

شاعران:مهدی حمیدی شیرازی

نویسندگان:حسن فسایی نویسندهٔ کتاب فارسنامه ناصری، ابوالقاسم انجوی شیرازی دیوان حافظ با تصحیح انجوی شیرازی به زعم برخی حافظ شناسان کامل‌ترین دیوان است زیرا وی گونه‌ها و روایات مربوط به اشعار حافظ را جمع‌آوری و ارائه کرده‌است. علی سامی باستان‌شناس و نویسنده، سیمین دانشور

فعالان اجتماعی:زندخت شیرازی روزنامه‌نگار، شاعر، نویسنده و از پیشگامان جنبش زنان در ایران،

کشته‌شدگان در جنگ: سرلشکر خلبان عباس دوران

پروفسور علی اصغر خدادوست جراح چشم شیرازی

قهرمانان ورزشی: امید نوروزی محمدعلی گرایی محمدرضا گرایی

مشاهیر زنده

شاعران: بیژن سمندر و دکتر منصور رستگار وایاز پورداراب

پزشکان: رضا ملک‌زاده، سید علی ملک حسینی

شخصیت‌های علمی:فیروز نادری، نظام‌الدین فقیه، علی اصغر خدادوست

نویسندگان: ابوتراب خسروی، شهریار مندنی پور

 

موسیقی فارس

استان فارس موسیقی مشخص و کاملا مستقلی دارد. موسیقی های شمال و شمال غربی فارس بیش تر به مقام های بختیاری و قشقایی شبیه اند و موسیقی های جنوب فارس به مقام خوانی دشتی و دشتستانی شباهت دارند و این همه به علت نزدیکی اقلیمی و جغرافیایی است.

 بیش ترین ترانه های این منطقه دارای مضامینی توصیفی و عاشقانه اند که با اشعاری ساده و ملودی هایی روان ، علایق و تمایلات مرمان منطقه را آشکار می سازند . مناطقی مانند فیروز آباد ، فسا ، جهرم ، و اصطهبانات از عمده ترین مراکز رواج ترانه های فارس هستند.  

 

ساز های رایج در موسیقی فارس

عمده ترین سازهای معمول در استان فارس را می توان به شرح زیر دسته بندی کرد:

سورنا : در فارس مانند دیگر مناطق ایران در بین ایلات مرسوم است و در مراسم جمعی به کار می رود.

کرنا : سازی است شبیه سورنا با طولی بیشتر و دهانه ای گشادتر . صدای این ساز از سورنا بم تر است و بیش تر حالت خبر دهنده دارد.  

نی جفت یا دونای : سازی بادی است که در استان فارس رایج است.

نی لبک : نی کوتاهی است که در بین عشایر و خصوصا راهنمایان کاروان ها و شتر بانان معمول است.  

سه تار : سازی زهی است که در بین ایلات و عشایر معمول است.

تار : در بین ایلات فارس ، خصوصا ایلات شمال غربی ، رایج بوده و در بین مردم دیگر مناطق هم رفته رفته متداول شده است.  

کمانچه : در بعضی از مناطق و ایالات فارس که با قشقایی ها رابطه ی نزدیک دارند رواج دارد.

تنبک : سازی ضربی و همراهی کننده در موسیقی فارس است . شیراز به ساختن تنبک شهرت دارد.  

دایره : ساز ضربی چوپانی مردم فارس است.

نقاره : تشکیل شده است از دو کاسه بزرگ و کوچک که روی دهانه ی آنها پوست می کشند و با طناب محکم می کنند . نقاره با دو قطعه چوب نواخته می شود و ساز ضربی همراهی کننده سورناست.  

دهل : ساز ضربی همراهی کننده ی سورناست و مانند بیشتر مناطق ایران ، علاوه بر نقش خبری ، ساز همراهی کننده در رقص های جمعی است.  

 

 

 

 

 

منابع

کتاب سیمای میراث فرهنگی استان فارس

سایت ویکیپدیا فارسی

Seeiran.ir

Tebyan.net