جشنواره ملی فرهنگ و هنر اقوام ایرانی ویژه دانشجویان ۲۶ ابان ۹۷
معرفی استان اردبیل
تدوین: علی صمدی فرد
دانشجوی رشته: مهندسی برق دانشگاه صنعتی شریف
تابستان 1397
شهر اردبیل مركز استان اردبیل است و طول و عرض جغرافیایی آن به ترتیب 18و48 می باشد و ارتفاع شهر اردبیل از سطح دریا1311 متر میباشد. شهر اردبیل به دو جهت اهمیت دارد: یكی به واسطه تجارت ابریشم كه در گیلان به دست می آید و دیگری مقبره شیخ صفی الدین اردبیلی بافت شهر اردبیل بصورت تار عنكبوتی است كه به تبع آن اغلب خیابان های شهر به استثنای چند مورد منحنی شكل میباشد. آب و هوای شهر اردبیل در زمستان سرد و در تابستان ها معتدل میباشد، بطوریكه در زمستان یكی ازسردترین شهرهای ایران می باشد. متوسط درجه حرارت سالانه شهر اردبیل 5/8 درجه است و این در حالی است كه حداكثر درجه حرارت تا 31 درجه سانتیگراد و حداقل مطلق 23 نیز گزارش شده است. همچنین بارندگی سالانه این شهر 344 میلیمتر و تعداد روزهای یخبندان در طول سال در حدود 151 روز میباشد. اردبیل شهری صنعتی كشاورزی و توریستی و ترانزیتی است. شهر اردبیل علاوه بر قطب تجاری بودن به خاطر آثار باستانی و آب و هوای معدنی معروف می باشد. وجود صنایع دستی از قبیل سفالگری گلیم بافی، جاجیم بافی و قلاب دوزی نیز در شهر اردبیل به معروفیت آن افزوده است.
در طول تاریخ اردبیل به نام‌های گوناگونی ازجمله دارالارشاد، دارالملک، دارالعرفان، دارالامان و شهر مقدس ملقب بوده است.
شهر اردبیل دارای: ۱۰ شهرستان، ۲۵ بخش، ۲۴ شهر و ۶۶ دهستان می باشد. شهرستانهای اردبیل: خلخال، بیله‌سوار، پارس‌آباد، اردبیل، سرعین، کوثر، گرمی، مشگین‌شهر، نمین، نیر
استان زیبای اردبیل همچون دیگر استان‌های کشور ایران، از شیرینی‌های سنتی خوشمزه و صنایع دستی زیبا برخوردار است.
شیرینی های سنتی استان اردبیل
باقلوای زعفرانی، حلوای زعفرانی، یارتما، پیشی، باقلوای بادام، قطاب، چنگونی، سه‌گوش، شیرینی کشمشی، راحت‌الحلقوم، حلوای سیاه، قطاب عسلی، نان شری فطیری، قچکورگی، نان فطیر و نان چای چروکیستان از شیرینی‌های سنتی استان اردبیل به حساب می‌آیند. در ادامه به معرفی تعدادی از این شیرینی‌ها می‌پردازیم.
حلوای سیاه (قره حلوا)
یکی از خوشمزه‌ترین شیرینی‌های سنتی استان اردبیل حلوای سیاه است که بسیار معروف است و تاریخچه‌ای حدود یک قرن دارد. مردم این شهر حلوا سیاه را هنگام سرما با چای نوش جان می‌کنند.
در تهیه‌ی حلوا سیاه از شیره‌ی عسل، جوانه‌ی گندم، گردو، کره‌ی حیوانی، آرد سبوس‌دار، پودر پسته و نارگیل استفاده می‌شود. به گفته کارشناسان خوردن حلوا سیاه برای درد کمر و نیز افزایش وزن بسیار تاثیرگذار است. افرادی که به اردبیل سفر می‌کنند از این شیرینی برای دوستان و اقوامشان سوغات می‌برند.
باقلوای اردبیل:
باقلوا از دیگر شیرینی‌های دلچسب و مشهور استان اردبیل است. این شیرینی در استان‌های دیگر کشور ایران مانند کاشان و قزوین هم طبخ می‌شود.
برای طبخ باقلوای اردبیل به موادی چون ماست، بیکینگ‌پودر، آب لیمو ترش کره، تخم‌مرغ، گردو، شیر، روغن مایع، آرد گندم، نشاسته، پودر پسته و شکر نیاز است. این شیرینی خوشمزه سوغات خوبی برای گردشگران به حساب می‌آید. در بعضی موارد برای بهتر شدن این نوع شیرینی از عسل به جای شیره‌ی قند استفاده می‌شود.
حلوای زنجبیل اردبیل
حلوا زنجبیل اردبیل یکی از شیرینی‌های لذیذ استان اردبیل است که مقوی است و از ارزش غذایی خوبی برخوردار است. این شیرینی لذیذ در برخی از مناطق دیگر کشور ایران چون استان گلستان و آذربایجان هم طبخ و توزیع می‌شود و مردم از خوردن آن لذت می‌برند.
از ترکیب شکر،آرد گندم، کره، پودر زنجبیل، پودر شکر، روغن جامد و بعضی اوقات پودر قند حلوای زنجبیل استان اردبیل درست می‌شود.
قچکورگی
با فرارسیدن سال نو زنان هنرمندان اردبیلی با ذوق و سلیقه‌ی خود شیرینی‌های خوشمزه‌ای را طبخ می‌کنند. قچکورگی یکی از این خوراکی‌ها است که عطر و طعم بی‌نظیری دارد.
مردم استان اردبیل این شیرینی را بر سر سفره‌ی هفت سینشان می‌گذارند که رنگ و جلوه‌ی بی‌نظیری به سفره می‌بخشند. گردشگران هنگامی که این شیرینی را میل می‌کنند، ناخوداگاه شیفته‌ی طعم فوق‌العاده‌اش می‌شوند.
نان برنجی خلخال (قند چوریی)
نان برنجی خلخال ازدیگر شیرین‌های سنتی استان اردبیل به حساب می‌آید که به شیوه‌ی مخصوصی پخت می‌شود. نان برنجی شهر خلخال در سراسر دنیا شناخته شده است و اهالی این شهر این شیرینی را به قندچوربی می‌شناسند.
قنادان ماهر شهر خلخال به دلیل استفاده از پودر قند در ترکیب مواد اولیه‌ی نان برنجی، نام این شیرینی را قند چوربی گذاشته‌اند.
حلوای سفید (آغ حلوا)
از دیگر شیرینی‌های سنتی استاد اردبیل میتوان به حلوا سفید یا آغ حلوا اشاره کرد که طعم و عطر فوق‌العاده‌‌ای دارد. این شیرینی لذیذ به چند روش طبخ می‌شود و در آن از موادی چون شیره‌ی بال (شیره‌ی حلوا) )، زنجبیل، آرد برنج و وانیل استفاده می‌شود. جالب است بدانید که مردم اردبیل حلوا سیاه را به دختران تازه عروس هدیه می‌دهند.
صنایع دستی استان اردبیل
مردم خوش‌ز‌بان و خوش‌صحبت استان اردبیل در زمینه‌های صنعتی چون گلیم بافی، جاجیم بافی، سفال گری، رودوزی، عروسک بافی، چاقو سازی، نقاشی روی چرم، قلم زنی و... فعالیت دارند.
بافتني‌هاي سنتي
یکی از صنایع دستی استان اردبیل بافتنی‌های سنتی است که زنان زبردست و خلاق با استفاده از میل بافتنی این هنر ایرانی را به رخ می‌کشند. کلاه، جوراب، شال گردن و ... بافتنی‌های این شهر است که مردم استان اردبیل با ذوق و هنر خود آنها را تهیه می‌کنند. گردشگران از این بافتنی‌ها برای خود و اقوامشان به عنوان سوغاتی خریداری می‌کنند.
لباس‌های محلی
دوختن لباس‌های محلی، از صنایع دستی معروف استان اردبیل است که اهالی این شهر با دستان ظریف و هنرمند خود به دوختن لباس‌های محلی در طرح ها و رنگ‌های زیبا و متنوع می‌پردازند. لباس‌های محلی عشایر نمونه‌ای از این لباس‌ها است.
مسگری
استان اردبیل در صنعت مسگری تاریخچه‌ای قدیمی دارد و مردم این شهر انواع ابزار و ظرف‌ها را با استفاده از مسگری درست می‌کردند. اما امروزه این صنعت در استان اردبیل وجود ندارد و تنها بازاری به اسم مسگران در این شهر دایر است.
سازهاي سنتي
ساخت سازهای سنتی یکی دیگر از صنایع دستی استان اردبیل به حساب می‌آید. موسیقی‌های سنتی مستلزم استفاده از سازهای سنتی است که هنرمندان زبردست اردبیل با دقت کامل به ساخت این سازها می‌پردازند.
ساز آذری، تنبک، سنتور، سه تار، کمانچه و … انواعی از سازهای سنتی است که در تهیه‌ی آن از چوب درخت‌های فلفل، گردو، شمشاد و توت استفاده می‌شود و سپس سیم‌هایی روی آن تعبیه می‌کنند تا با ضربه زدن به این سیم‌ها صدای دلنشینی به گوش برسد.
مردم اردبیل، خلخال و مشکین شهر در ساخت انواع سازهای سنتی مهارت دارند و بهترین و باکیفیت‌ترین سازها را در اختیار علاقه مندان به موسیقی قرار می‌دهند.
در این مقاله سعی کردیم اطلاعاتی از سوغات استان اردبیل را در اختیار شما عزیزان قرار دهیم. نظرات و پیشنهادات خود را با ما در میان بگذارید.
وسیقی
موسیقى تراوش احساسات و اندیشه‌هاى آدمى و مبین حالات درونى وى مى‌باشد. شنیدن یک آهنگ آرامبخش و جذاب مى‌تواند پایان‌پذیر خستگى روزانه شما باشد. موسیقی در آذربایجان دارای تاریخ دیرینه ای می باشد که نشئت گرفته از تاریخ پرشکوه این منطقه می باشد. استان اردبیل به عنوان یکی از استان های آذربایجان دارای موسیقی غنی می باشد. موسیقی عاشقی و موقام از سنت های دیرینه این مرز و بوم می باشد.
موسیقی عاشیق
سنت عاشقی در فرهنگ ترکی آناتولی،آذربایجان و ایران در عقاید شمنی ترکان باستانی ریشه دارد. عاشق‌های قدیم با لغاتی مانند بخشی، دده (روحانی) و اوزان نامیده شده‌اند. انتقال شفاهی فرهنگ، ترویج ارزش‌ها و سننن فرهنگی از جمله وظایف این صنف بود. بر اساس حماسه نامه دده قورقود ریشه عاشقها حداقل به قرن هفتم میلادی می‌رسد.کتاب دده قورقود شامل ۱۲ داستان راجع به دوران حکومت و اتحاد اوغوزها، قبیله‌ای از ترکان که ریشه امروزی ترکان ایران، آذربایجان و ترکیه، عراق، سوریه و ترک های اروپای شرقی از آنها است. موسیقی عاشقی با پذیرش ارادی اسلام توسط ترک‌ها، به مرحله دیگری از تکامل دست یافت. دراویش ترک، در تلاش برای گسترش دین بین همزبانان خود، زبان توده‌ها و موسیقی توده‌ای را مؤثر یافتند. بدین‌ترتیب، موسیقی عاشیقی پا به پای ادبیات عرفانی رشد کرده و صیقل یافت. آغاز این همزیستی به زمان خواجه احمد یساوی می‌رسد.
برجسته ترین حادثه درتاریخ موسیقی عاشق بر تخت نشستن شاه اسماعیل صفوی بود. شاه اسماعیل پادشاهی شاعر بود که با تخلص ختایی یک دیوان مثنوی در وصف حضرت علی سروده بود. این پادشاه خود را یک عاشیق به حساب می‌آورد. و چنان به این هنر وابسته بود که در شعری همراه داشتن ساز را جز ارکان اربعه انسانیت شمرده است.
عاشق در میان تركان مقدس بوده است. دلیل پاك‌جانی عاشق در میان تركان این است كه عاشق دارای مراتب عرفانی است. ساز عاشق " قوپوز" نامیده می شود.
موسیقی مقامی
موسیقی مقامی یک موسیقی رایج و رسمی در اذربایجان می باشد که در استان اردبیل هم رواج فراوانی دارد. موسیقی مقامی یا موسیقی مقام ، نوعی از موسیقی عامیانه و فولکور موسیقی آذربایجانی است. موسیقی مقامی به موازات موسیقی ایرانی، عربی، ترکی میباشد.موقام ها، که حاصل ذوق همه مردم قفقاز و منطقه است، موسیقی کلاسیک محسوب می شود و گونه اصلی موسیقی حرفه ای مبتنی بر سنت های شفاهی آذربایجان است.
سازهای آذربایجان
معمول ترین سازهایی که موسیقی آذربایجان به وسیله آنها اجرا می شود به این شرح است:
قوپوز: عاشیق لر سازیساز عاشیق ها یا چگور یا قوپوز از شناخته شده ترین سازهای آذربایجانی است . این ساز که نوعی تنبور است از قدیمی ترین سازهای معمول در ایران به شمار می رود و صرفا عاشیق ها آن را می نوازنند.
تار: نوع خاصی از تار است که کاسه ی آن از تارهای سنتی کوچک تر است. تار آذربایجانی سابقه و قدمت بیشتری از تار سنتی دارد. از آنجا که تا قبل از صفویه سازی با شکل و نام کنونی تار در ایران معمول نبوده احتمال دارد تار سنتی ایران اقتباسی از تار معمول در آذربایجان باشد.
کمانچه: از سازهای متداول و شناخته شده در آذربایجان است.کمانچه های آذربایجان نسبتا بزرگ اند و کاسه ای بسته دارند. این کمانچه مانند کمانچه ی مغمول د ر موسیقی سنتی دارای چهار سیم است.
بالابان:از سازهای بادی معمول در آذربایجان است این ساز با صدای گرم و دل نشین خود و با کیفیتی نسبتا بم عمدتا همراه ساز عاشیق ها شنیده می شود.
قره نی: به علت قرار گرفتن آذربایجان بر سر راه اروپا به ایران و نیز ارتباط مهاجران آذربایجانی با اروپا و تشابه صدای این سازها با بالابان کلارینت بین نوازندگان موسیقی پذیرفته شد و مقبولیت یافت. رنگ سیاه کلارینت و صدای نی مانند آن در زبان ترکی معادلی مناسب یافت و از مجموع قره به معنای سیاه و نی، نام جدید قره نی پدید آمد.
گارمون :از سازهای اروپایی است که بیشر در اروپای شرقی معمول است. این سازها به علت امکان اجرای نغمات آذربایجانی و بیان مناسب موسیقی آن سامان به فراوانی در ارکسترهای آذربایجان به کار رفته اند تاجایی که گارمون را اغلب به مثابه ی سازهای کاملا آذربایجانی می شناسند.
ناقاره: از سازهای ضربی معمول در موسیقی آذربایجان است این ساز استوانه ای است که در دو طرف آن پوست کشیده شده و پوست ها به وسیله ی طناب هایی محکم می شوند. طنابها در واقع وسیله کوک و زیرو بم کردن صدای نقاره اند.
قاوال: متداول ترین ساز ضربی در آذربایجان است. کمتر خانه ای در آذربایجان است که در آن قاوال نباشد.
دهل و سورنا: دو ساز معمول و شناخته شده در بین عشایرو روستاییان آذربایجان است . متداولترین مراسم مردم روستا نشین با صدای دهل و سورنا کامل می شود. دهل و سورنا به علت صدای پر قدرت خود در دشت ها و کوهها کاربرد فراوان دارند و عامل معمی در خبر رسانی به حساب می آیند. ضربه های پر طنین دهل و نواهای نافذ سورنا بهترین وسیله پیام رسانی و شکل گیری احساس مشترک در مردم روستایی است.
ایران اردبیل یا آراتاویل یکی از شهرهای خوش آب و هوا است که طبیعت زیبایش سالانه هزاران گردشگر را از سراسر جهان جذب می‌کند. آرتاویل نام قدیمی اردبیل است که از واژه‌ای اوستایی گرفته شده است. آرتاویل از ترکیب دو کلمه آرتا به معنای مقدس و ویل به معنای شهر تشکیل شده است. پس اردبیل به معنای شهر مقدس بوده، هنوز هم در بخش‌های تالش‌نشین شهر نام آردویل رایج است. بیشتر سوغاتی‌های اردبیل را سوغاتی‌های خوراکی و خوشمزه تشکیل می‌دهد و بسیاری از ما عسل سبلان را به‌عنوان بهترین عسل طبیعی می‌شناسیم. در این مطلب خوشمزه‌ترین سوغاتی‌ها و زیباترین صنایع‌دستی اردبیل را معرفی می‌کنیم، با ما همراه باشید تا در سفر بعدی به این شهر زیبا بهترین سوغاتی‌ها را خریداری کنید:
سوغاتی‌ها
عسل سبلان
استان اردبیل و منطقه سبلان بدون شک یکی از مهم‌ترین مناطق در تولید و توزیع عسل در سراسر کشور است. عسل اردبیل به دلیل وجود دشت‌های پونه، گشنیز، گون، آویشن و اقاقیا بسیار خوش‌طعم و باکیفیت است. عسل اردبیل با طعم‌های مختلفی در دسترس است؛ ازجمله آنها می‌توانیم به عسل گون و آویشن، عسل چهل گیاه، عسل گشنیز اشاره کنیم.
هر یک از این عسل‌ها خاصیت دارویی خاصی دارند، به‌عنوان مثال عسل گشنیز اشتهاآور، مقوی و مفید برای بیماری‌های عفونی است.
سرشیر و کره
سرشیر و کره یکی از مشتقات لبنی است که با حدود ۶۰ درصد چربی تهیه می‌شود. این ماده غذایی بسیار مفید و لذیذ است و بسیاری از محلی‌ها این ماده غذایی را در کنار عسل در وعده صبحانه میل می‌کنند.
تخمه آفتابگردان
یکی از سوغاتی‌های خوشمزه اردبیل تخمه آفتابگردان است آذربایجان غربی و کرمانشاه . آفتابگردان در بسیاری از مناطق اردبیل،رشد می‌کند. این ماده‌ی خوراکی سرشار از ویتامین‌ها و املاح ضروری برای بدن، ازجمله ویتامین E و B، آهن، پتاسیم و منیزیم بوده و میتوانند سبب رفع گرفتگی عضلات و ورم مفاصل شود.
حلوا
بیشتر شهرهای ایران حلوای سنتی مخصوص به خود را دارند و اردبیل هم از این قاعده مستثنا نیست. اردبیل حلواهای محلی متنوعی دارد که ازجمله آنها می‌توانیم به قره حلوا، حلوای سفید، حلوای زنجبیل اشاره کنیم.
حلوای سیاه یا قره حلوا یکی از خوراکی‌های قدیم اردبیل است و بیش از یک قرن است که پخت آن رایج است. برای طبخ این حلوا از جوانه گندم استفاده می‌کنند و در زمان پخت کره، گردو و کنجد هم به آن اضافه می‌کنند. علت رنگ تیره این حلوا، شیره انگوری است که در آن استفاده می‌شود.
حلوای سفید یا آغ حلوا یکی دیگر از حلواهای محلی قدیمی است که بیشتر در بخش خلخال طرفدار دارد. این حلوا در بیشتر مناسبت‌های مذهبی ازجمله عید فطر و اعیاد مذهبی پخته می‌شود و حتی در مراسم عروسی از طرف خانواده داماد به عروس هدیه داده می‌شود. آرد برنج ماده اصلی تشکیل‌دهنده حلوای سفید است.
باقلوا
یکی از شیرینی‌های خوشمزه ایرانی باقلوا است که در هر شهر بر اساس ذائقه مردم آن شهر تهیه می‌شود. باقلوای اردبیل روش تهیه خاص خود را دارد و در تهیه آن از شیر، تخم‌مرغ، گردو و پودر پسته استفاده می‌شود. برای تهیه باقلوای خوشمزه کافی است که به شیرینی فروشی‌های اردبیل سر بزنید.
شکلات رسته
شکلات رسته یکی از خوشمزه‌ترین شکلات‌های محلی اردبیل است که از کاکائو در تهیه آن استفاده می‌شود. از مواد اولیه این شکلات می‌توانیم به شیر، شکر، کره، خامه، سرشیر و مغز گردو اشاره کنیم.
شیرینی قرابیه
قرابیه یکی دیگر از شیرینی‌های خوشمزه اردبیل است که در تهیه آن از بادام، شکر و سفیده تخم‌مرغ استفاده می‌شود. در تزئین این شیرینی خوشمزه از خلال پسته و بادام استفاده می‌شود. قرابیه به دلیل بافت ترد و خوشمزه‌اش طرفداران زیادی دارد و این شیرینی یکی از شیرینی‌های محبوب مردم ترکیه هم است.
فطیر
فطیر یکی دیگر از نان‌های سنتی اردبیل است که در تهیه آن از پودر خمیرترش، آب و شکر استفاده می‌شود. داخل این نان هم از گردو، دارچین و شکر استفاده می‌شود.
قند چوریی
قند چوریی یا نان برنجی خلخال یکی از خوشمزه‌ترین و مشهورترین سوغاتی‌های استان اردبیل است. به دلیل وجود پودر قند در دستور تهیه این شیرینی محلی به آن قند چوریی هم می‌گویند. بسیاری از خلخالی‌ها از این شیرینی در عید نوروز برای پذیرایی از میهمانان استفاده می‌کنند.
بالاتماز (قطاب خلخال)
قطاب یکی از سوغاتی‌های محبوب اردبیل است. در تهیه این شیرینی از عسل، مغز گردو، پودر دارچین و میخک استفاده می‌شود.
صنایع‌دستی
بیشتر صنایع‌دستی اردبیل با دستان هنرمند عشایر و ساکنین روستاها تهیه می‌شود. در روستاهای این شهر صنایع زیادی ازجمله قالی‌بافی، گلیم‌بافی و جاجیم‌بافی رونق دارد. گلیم‌بافی یکی از صنایع‌دستی مهم و پررونق اردبیل است و گلیم‌های اردبیلی در دسته صنایع‌دستی گران‌قیمت است.
فرش‌های اردبیل و آذربایجان شهرتی جهانی دارند و ازجمله مهم‌ترین نقوش استفاده‌شده در این فرش‌ها می‌توانیم به نقشه شکسته و اسلیمی، زیرخاکی، کله قوچی و زرین قلم و لچک و ترنج اشاره‌کنیم.
گلیم‌بافی دورو
یکی از صنایع‌دستی استان اردبیل گلیم‌بافی است. قدیمی‌ترین نمونه گلیم به‌دست‌آمده ایرانی گلیمی است که از عصر اشکانیان برجای‌مانده است. بافت گلیم در هر نقطه‌ای از ایران تحت تأثیر فرهنگ آن منطقه قرار دارد و در رنگ‌آمیزی گلیم‌ها به‌وضوح تأثیر عوامل محیطی و فرهنگی را مشاهده می‌کنیم. عشایر اردبیل از گلیم‌ها به‌عنوان کیسه، خورجین، رختخواب‌پیچ، جل اسب و مصارف تزئینی استفاده می‌کنند.
جاجیم‌بافی
جاجیم‌بافی از دیگر صنعت‌های دستی اردبیل است که به دست عشایر این استان بافته می‌شود. معمولاً از طرح‌های لوزی و رنگ‌های زیادی در تهیه جاجیم استفاده می‌شود. در گذشته برای پیچیدن رختخواب و به‌اصطلاح «جا» از این دستبافته استفاده می‌کردند، به آن «جای جمع» می‌گفته‌اند که به‌مرور زمان و برای راحتی تلفظ به آن جاجیم گفته‌اند.
تراش شیشه
تراش شیشه هنر سنتی است که در اردبیل رواج دارد، متخصصان این هنر از نقوش سنتی در تراشیدن شیشه‌ها استفاده می‌کنند.
بافته‌های سنتی
یکی از صنایع‌دستی استان اردبیل بافته‌های سنتی است که به‌طور عمده توسط بانوان انجام می‌گیرد. این هنر به‌وسیله میل بافتنی انجام می‌شود. فرآورده‌هایی از قبیل جوراب، شال‌گردن، بلوز، کلاه و … را شامل می‌شود.
پلاس بافی
پلاس نوعی بافته شبیه به گلیم است که از آن به‌عنوان زیرانداز، سجاده و خورجین استفاده می‌شود. بافت پلاس در بسیاری از روستاهای ایران رواج دارد و زنان عشایر اردبیل هم از این روانداز استفاده‌های زیادی می‌کنند.
اجاق قراقی
اجاق قراقی یکی از صنایع‌دستی عشایر دشت مغان است که در تهیه آن از پشم استفاده می‌شود. از این بافته در جلوی اجاق و زیر منتقل استفاده می‌شود و دلیل نام‌گذاری آن‌هم مورد استفاده‌اش است. نقوش اجاق قراقی هندسی و ذهنی بوده و از لحاظ شیوه بافت و شکل ظاهری کاملا شبیه به جاجیم است و مصرف محلی دارد. اجاق قراری‌های قدیمی نعلی شکل بوده، ولی امروزه برای راحتی آن را مستطیل شکل می‌بافند.
نمکدان بافی
نمکدان بافته‌ای است که عشایر و ایلات برای نگهداری و حمل نمک از آن استفاده می‌کنند. نمکدان در هر بخشی از ایران به نحوه‌ای خاص تهیه می‌شود. از پارچه متقالی به‌عنوان آستر نمکدان استفاده می‌کنند و از جاجیم هم به‌عنوان پوشش رویی آن.
نقاشی روی چرم
یکی از صنایع‌دستی سنتی و زیبای استان اردبیل نقاشی روی چرم است که موارد مصرف فراوانی دارد و زیبایی خاصی دارد. برای نقاشی روی چرم معمولا از چرم گوسفندی دباغی‌شده به رنگ کرم استفاده می‌کنند.
مسگری
یکی از صنایع‌دستی پررونق اردبیل که شغل بسیاری از اردبیلی‌ها است، مسگری است. مسگری از دسته هنرهای صناعی است.
(گردنه حیران- طبیعت حیران کننده ایران)
برای سفر به اردبیل راه های زمینی و هوایی وجود دارد. اما قطاری به اردبیل نمی رود. در میان مسیرهایی که میتوان با خودرو انجام داد، مسیر جاده اسالم به خلخال یا گردنه حیران، یکی از معروف ترین مسیر ها است که بعضی ها، این مسیر را زیبا ترین جاده ایران می دانند. البته جاده نور به چمستان در استان مازندران نیز همچون این جاده، جذابیت های فراوان دارد. رویایی ترین جاده جنگلی ایران را در اسالم به خلخال تجربه کنید که منطقه ای زیبا از طبیعت نامحدود ایران است.
(در سفر به اردبیل از موزه مردم شناسی شهر دیدن کنید تا با سبک زندگی مردمان این دیار آشنا شوید)
از بهترین اقامت گاه های این استان میتوان به هتل شورابیل، هتل لاله سرعین، هتل سبلان اردبیل، مهمانسرای جهانگردی خلخال و هتل آپارتمان پدرام سرعین اشاره کرد. هتل آپاراتمان نادری و هتل شیخ صفی اردبیل نیز انتخاب خوبی است.
۱)بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی: یکی از مقصدهای گردشگری معروف اردبیل را باید همین بقعه دانست. بقعه ایی در میدان عالی قاپو اردبیل که بهترین مکان برای کسانی است که عاشق مکان های تاریخی و مذهبی هستند. تنها اثر ثبت شده اردبیلی ها در میراث جهانی یونسکو که البته مقبره بسیاری از کشته شدگن جنگ چالدران نیز در آنجا حضور دارد.
این مجموعه تاریخی، جشنواره ای از کاشی کاری معرق و مقرنس، خط خطاطان بزرگ دوره صفوی، گچ بری کتیبه های زیبا، نقره کاری، منبت های ارزنده و تذهیب و طلا کاری است. جایی که عاشقان هنر و معماری ایران را به راستی عاشق و شیفته این هنر هیجان انگیز می کند. در دیدار از این محل، از تماشای قندیل خانه، غافل نشوید.
لازم به ذکر است که یک جفت قالی ایرانی معروف در آرامگاه شیخ صفی‌الدین اردبیلی یافت شده است. این قالی از نظر طرح و بافت یکی از نفیس‌ترین و مشهورترین قالی‌های جهان است که در فهرست ۵۰ اثر شاهکار هنری برگزیده جهان قرار گرفته است. قالی اردبیل یک سند تاریخی با تاریخ و امضا است و در سال ۹۱۸ خورشیدی (۹۴۶ ه.ق / ۱۵۳۹ میلادی) در سیزدهمین سال پادشاهی شاه تهماسب بافته شده است. تار و پود آن ابریشمی است و گره‌های فارسی دارد و در موزه آبرت هال لندن نگهداری می شود.
۲)دریاچه شورابیل: دومین مقصد گردشگری جذاب اردبیل، دریاچه گردی در شورابیل است. جایی در جنوب شرقی اردبیل و قدمتی بیش تر از دریاچه ارومیه دارد. شور بودن این دریاچه، باعث شده که آن را شور ابیل نام نهند. در اطراف دریاچه امکانات تفریجی و فرهنگی و گردشگری دارد که باعث لذت بردن شما از این منطقه می شود.
۳)دریاچه نئور: همچون دریاچه شورابیل، دریاچه نئور هم یکی از مقصدهای جذاب طبیعت گردی استان اردبیل است. این دریاچه دیدنی در جنوب شرقی شهر اردبیل و بین اردبیل و خلخال قرار دارد. بهترین فصل برای این دریاچه، همانطور که اول گفتیم، بهار و تابستان است.
۴)پیست اسکی آلوراس: عاشقان اسکی، میتوانند از پیست اسکی آلوارس اردبیل برای اسکی کردن در ماه های سرد سال استفاده کنند. با سفر به این منطقه، به قول ایرانی ها: دو تیر با یک نشان می زنید. از طرفی همنشینی با عشایر و از طرفی دیگر، ورزش زمستانی و مهیج اسکی را انجام می دهید. مناظر فوق العاده این منطقه در تابستان و زمستان، بی نظیر است. این یست در ۱۲ کیلومتری روستای آلوارس و ۲۴ کیلومتری سرعین قرار دارد.
۵)فندقلو و پیست اسکی روی چمن: برای عاشقان اسکی روی چمن هم، اردبیل ظرفیت گردشگری و ورزشی خوبی دارد. این منطفه با طبیعت بی نظیر و مثال زدنی، در ۱۰ کیلومتری شهرستان نمین، از مفرح ترین نقاط گردشگری کشور محسوب می شود. پیست اسکی و طبیعت زیبا در کنار جاذبه های دیگر مثل آب گرم مشه سویی، دشت های پوشیده از نادر ترین گل جهان ( گل شبنم یخی و گل سوسن چلچراغ ) ، آبشارهای دیدنی و چشمه های گوارا، در کنار اقامت گاه های شباهه روی، فندقلو را یکی از مناطق خاطره انگیز اردبیل و ایران کرده است.
از هر نقطه ای از شهر اردبیل برای سفر به این منطقه زیبا، اتوبوس و تاکسی در دسترس شما خواهد بود.
۶)کهنه قلعه: این قلعه در مشکین شهر و در ارتافعات شرقی رودخانه باغ نوروز واقع شده و از تاریخی ترین بناهای استان اردبیل محسوب می شود. افراد علاقمند به طبیعت گردی در مناطق تاریخی، از این فرصت در اطراف شهر اردبیل استفاده کنند.
۷)مجتمع آب درمانی سبلان: این مجموعه با ترکیب امکانات مدرن و طبیعت زیبا و رعایت آخرین استانداردهای آب درمانی، یکی از بهترین مناطق آب درمانی در ایران است که در شهرستان سرعین قرار دارد. نمای زیبای طلایی، فضای سبز زیبا، پارکینگ اختصاصی، دوش ها و وان های متعدد بهداشتی و خدمات پزشکی برای بانوان و آقایان، از جمله ظرفیت های گردشگری سلامت در این منطقه است.
۸)آب گرم شابیل: شیروان دره از میراث با ارزش زمین‌شناسی است که رسوبات آتش‌فشان سبلان منظره‌های حیرت‌انگیزی را در آن به جا گذاشته است. آبگرم‌های زیادی در مسیر این دره وجود دارد که برخی از آنها به صورت آبشار در آمده‌اند و رسوبات گوگرد آنها مناظر زیبایی را پدید آورده است. در این میان شابیل از معروف‌ترین این آب‌گرم‌ها است که آب آن دارای خاصیت درمان پادرد و کمردرد است و برای اعصاب مفید است. این منطقه در جنوب غربی مشکین شهر و در دامنه‌ی غربی کوه سبلان قرار دارد.
۹)پل معلق پیرتقی: یکی از جذابیت های گردشگری استان اردبیل، پل معلق پیرتقی است که در شهر هشتجین خلخال قرار دارد. عبور بر فراز دره هایی عمیق، همیشه جذاب است و تکان های وحشتناک پل یا زیپ لاین کنار آن، قطعا یکی از تجربه های به یاد ماندنی شما خواهد بود.
(طبیعت دیدنی پل معلق پیر تقی اردبیل)
۱۰) دهکده سنگی ویند کلخوران: دهکده سنگی، یکی از دیدنی های استان اردبیل است. دیدن خانه هایی بی نظیر که در دل کوه با ظرافت تمام ساخته شده اند و بعضا دارای چند اتاق هستند، می تواند برای شما خاطره ای به یاد ماندنی به جای بگذارد. این منطقه در روستای ویند کلخوران در ۵ کیلومتری جنوب غربی سرعین واقع شده است.
۱۱)تنگه قشلاق: تنگه قشلاق که در شهرستان مشیکن شهر استان اردبیل قرار دارد، یازدهمین مقصد گردشگری این استان است که معرفی می کنیم. طبیعت بکر و چشم نواز این منطقه، دلفریب است. صخره های زیبای این منطقه که مانند تندیس های سر بر افراشته اند، جذابیت بی نظیری دارند. مکان این منطقه روی نقشه به صورت تقریبی است و شما برای رسیدن به آن باید از جاده مشکین شهر -اردبیل، نرسیده به شهرک صنعتی، به جاده فرعی پیچیده و از روستاهای آقدرق، بیجق و رودخانه قره سو بگذرید.
۱۲) آبشار و آبگرم سردابه: آبشار ۲۰ متری و زیبای سردابه واقع در ۲۸ کیلومتری غرب شهرستان اردبیل، یکی دیگر از مکان های دیدنی استان است. در نزدیکی این آبشار، یک آب گرم با خاصیت درمانی برای بیماری های یرقان و زردی وجود دارد.
۱۳)تالاب پته خور: تالاب پته خور در شرق شهر اردبیل روستایی به نام پته خور است که تالابی دیدن دارد. علاوه بر هوایی مطبوع و دلنشین، ماشای پرندگانی که برای استراحت در فصل سرما به این تالاب پناه می برند و پرواز دسته جمعی آن ها بر روی تالاب، پته خود را به یک قطب گردشگری تبدیل کرده است.
۱۴)بازار قدیمی اردبیل: در هر شهری، بازارهایی وجود دارد که گردشگران و اهالی آن می توانند خریدهای خود را از آنجا انجام دهند. اما معماری با شکوه و زیبای مربوط به دوران صفوی این بازار باعث شد که تا گردشگران خرید کنند و هم از دیدن آن لذت ببرند. نورگیرهایی که روی سقف گنبدهای این بازار است، در ظهر، نظر شما را به سمت خود جلب می کند. بازار اردبیل به قدمت بازار قزوین و تبریز نیست.
۱۵) أب گرم گیوی: بی‌شک آب‌گرم‌ها یکی از مقاصد ثابت گردشکران در سفر به اردبیل است. اگر به دنبال آب‌گرم‌ها و خاصیت‌های درمانی بی‌شمار آنها هستید، آبگرم گیوی را فراموش نکنید. این آبگرم که در شهرستان کوثر اردبیل واقع شده، دارای خواص درمانی برای مریضی‌های پوستی و مفصلی مثل رماتیسم و درد مفصل است.
این آبگرم در نزدیکی شهرستان زیبای خلخال است و اطراف آن مناظر طبیعی و باغ‌های زیبایی وجود دارد که این مکان را به محلی مناسب برای اقامت تبدیل کرده است.
۱۶) دریاچه سبلان: اردبیل است و دریاچه سبلان. این دریاچه یکی از زیبایی‌های منحصربه‌فرد سبلان است و روی قله‌ی آن قرار دارد. برای صعود به این قله مرتفع ۴۸۱۱ متری، تجهیزات کوهنوردی لازم خواهید داشت. در دامنه‌ی این کوه نیز آب‌گرم‌ها و آبشارهای زیادی وجود دارد که به زیبایی آن می‌افزاید. سه مسیر برای صعود به این قله وجود دارد: مسیر شمال شرقی که از آبگرم شابیل شروع می‌شود، مسیر غربی که از پای دریاچه‌ی قره گل شروع می‌شود و مسیر جنوبی که سخت‌ترین مسیر برای سعود به قله است و پیست اسکی آلوارس در آن قرار دارد.
در سفر به اردبیل، سوغات خوشمزه و صنایع دستی دیدنی و رنگارنگ آن را در نظر داشته باشید. عسل طبیعی سبلان، عصاره گل های سبلان، حلوای سیاه، سرشیر، کره محلی، شکلات روسته، شیرینی های محلی و تخمه آفتابگردان، سوغات خوشمزه این سرزمین است.
(اگر چه سفال اردبیل به اندازه سفال لالجین همدانی ها، شهرت جهانی ندارد، اما در مغازه های صنایع دستی اردبیل، سفال هایی با طرح ها و رنگ های ایرانی میتوان مشاهده کرد که تحفه ای از دیار دیدنی اردبیل است)
اگر به استان اردبیل رفتید، دیدار از مشکین شهر را فراموش نکنید. از جاذبه‌های طبیعی بی‌شمار این شهر زیبا میتوان به این موارد اشاره کرد که از راهنمایان گردشگری و آژانس ها، موقعیت آن را سوال کنید:
آبشار گورگور ملک سویی، آبشارهای شیروان دره سی، آبشار شلاله، آبشار منطقه سامانلی، استخر طبیعی قارا گول، استخر طبیعی طاووس گولی، استخر طبیعی جیران گولی، پارک جنگلی خیاو چای، دریاچه آت گولی، دریاچه کوه سبلان، زیستگاه حیات وحش شیروان دره سی، زیستگاه حیات وحش زیناب دره سی، زیستگاه حیات وحش هوشنگ میدانی، جنگل دره انار، جنگل محمد علی بیگ، جنگل دمیرچی کندی، جنگل تقی گولی، چشمه آب گرم قینرجه، چشمه آب گرم شابیل، چشمه آب گرم قوتورسویی، چشمه آب گرم دودو، چشمه آب گرم ملک سوئی، چشمه آب گرم موئیل، چشمه آب گرم ترش سویی، چشمه آب گرم ایلاندو، چشمه آب انزان، چشمه آب معدنی مازافا، طبیعت منطقه کپز، طبیعت منطقه قشلاق تنگ، طبیعت منطقه حتم میشه سی، منطقه ییلاقی کوه سبلان و منطقه شکار ممنوع گندیمن.
۱- آش میوه
آش میوه یکی از آش‌های مخصوص مناطق آذربایجان و به ویژه استان اردبیل است که برای طبخ آن از موادی مثل لوبیا قرمز، نخود، عدس، برنج، گندم پوست کنده، رشته آش، گوشت چرخ کرده، آلوی خورشی، برگه آلو زرد، قیسی زردآلو، آلبالو خشک، گوجه برقالی و سبزی هایی همچون تره، جعفری، گشنیز و برگ چغندر استفاده می شود. این آش ارزش غذایی بسیار بالایی دارد و به دلیل داشتن انواع میوه‌های خشک، خوراکی سبک به شمار می رود و شستشو دهنده دستگاه گوارش نیز هست.
استفاده از سبزی در این آش اجباری نیست و می توان آنها را از مواد اولیه حذف کرد؛ اما وجود سبزی در آش بر ارزش غذایی آن می افزاید.
۲- آش رشته اردبیل (اریشتَ آشی)
اریشتَ آشی، نام آشی معروف است که در مراسم چهارشنبه سوری و در سفره های نذری و افطاری‌ها جایگاه ویژه ای دارد. این آش به عنوان آش پشت پا نیز طبخ می شود. حبوبات پخته شامل نخود، لوبیا قرمز، عدس و لوبیا سفید اجزای اصلی این آش به شمار می روند و در تهیه آن از رب، رشته آش، آلبالو خشک یا تازه یا فریز شده، ذغال اخته خشک یا فریز شده یا تازه، آلو بخارا، گوجه سبز تازه یا فریز شده یا خشک و برگه زردآلو (قیسی) نیز استفاده می شود. استفاده از میوه ها باعث شده است تا این آش خوشمزه دارای ارزش غذایی خوبی باشد.
۳- آش دوغ
آش دوغ مشهورترین آش اردبیل محسوب می شود و طرفداران زیادی هم دارد. در این آش از نخود، برنج، دوغ محلی و ترجیحا ترش، سبزی ها شامل تره، گشنیز و برگ سیر تازه، ماست و ... استفاده می شود و برخی به آن قلقلی های گوشت نیز می افزایند. این آش در روزهای سرد زمستان و در شب نشینی ها سرو می شود و اعضای خانواده از خوردن آن لذت می برند. جالب است بدانید که شهرها و روستاهای بسیاری در ایران آش دوغ مخصوص به خود را دارند.
۴- آش شیر
شیر، گندم پوست کنده و نخود مواد اولیه برای تهیه آشی ساده و خوشمزه هستند که در اردبیل به آش شیر شهرت دارد. برای تزیین این آش از بادام، گردو و کشمش بی دانه استفاده می شود و به دلیل داشتن شیر یکی از غنی ترین آش ها به شمار می رود. معمولا بعد از این آش فالوده خانگی نیز سرو می شود.
متاسفانه از این غذا تصویری در دست نیست، اگر عکسی از این غذا دارید برای ما ارسال کنید تا با نام خودتان در کارناوال منتشر شود.عکس را اینجا آپلود کنید
۵- آش گیلدیک آذری با گل نسترن
در اردبیل و در منطقه ارسباران خوراک خوشمزه ای به نام آش گیلدیک می پزند که سبزی، گل نسترن کوهی، برنج، حبوبات شامل نخود و عدس و لوبیا، مغز گردو، آلوچه و برگ زردآلو مواد اولیه آن هستند. در این آش از کوفته قلقلی هم استفاده می شود و عصاره مرغ یا گوشت نیز در آن می ریزند. از نظر طب سنتی، گل نسترن دارای طبعی گرم و خشک و سرشار از ویتامین سی است. از این گل می توان در درمان انقباض غیر ارادی ماهیچه های معده، بیماری های ناشی از التهاب و ورم کلیه ها و دردهای ناشی از پیدایش سنگ کلیه استفاده کرد.
۶- آش یارما
آش یارما یا آش بلغور یکی دیگر از آش های سنتی و بومی استان اردبیل است که به واسطه استفاده از بلغور گندم در آن خواص فراوانی نیز دارد. بلغور موادی به نام لینان در خود دارد که سرشار از مواد ضد سرطان هستند و براى پیشگیرى از سرطان کولون (روده بزرگ) و سینه بسیار مفیدند. علاوه بر بلغور گندم در این آش از گوجه‌فرنگی، لوبیا قرمز، سبزی آش، عصاره گوشت، زعفران و آبغوره نیز استفاده می شود. در طبخ این آش نوعی گیاه دارویی به نام یملیک (شنگ) نیز به کار می رود که مشکلاتی نظیر کم‌خونی، زخم معده، بیماری‌های کبدی و ناراحتی‌های پوستی را بهبود می بخشد. در اواخر فصل بهار و تابستان آش یارما در زمره پرطرفدارترین غذاهای منطقه آذربایجان قرار می گیرد.
۷- آش اوماج
آش اوماج از جمله آش هایی است که شنیدن نامش، تبریز را در ذهن تداعی می کند؛ اما از آنجا که فرهنگ غذایی آذری ها شباهت بسیاری به یکدیگر دارد، این آش در اردبیل هم طبخ می شود. این آش بیشتر در فصول سرد طرفدار دارد و برای سرما خوردگی و یا پیشگیری از آن مفید است. عدس، سبزی مخصوص شامل تره، مرزه و ریحان بنفش، پیاز، اوماج یا رشته آش، آرد، عصاره مرغ، نمک و فلفل مواد اولیه این آش خوشمزه و مفید هستند.
۸- پیچاق قیمه
پیچاق قیمه یا پیچاخ قیمه که از آن با عنوان خورش بادام نیز یاد می شود غذایی خوشمزه و محلی است که طرفدارانش در اردبیل یکی دو تا نیستند. استفاده از خلال بادام ارزش غذایی بسیاری به این خورش بخشیده است چرا که این آجیل منبع غنی آنتی اکسیدان محسوب می شود و خاصیت ضد سرطانی دارد؛ همچنین برای بیماران مبتلا به دیابت و فشارخون بالا نیز مفید است.
در تهیه این خورش علاوه بر بادام از گوشت گوسفندی، پیاز، برگ بو، تخم‌مرغ، ادویه شامل کاری، فلفل، زردچوبه، دارچین، هل ساییده شده و نمک نیز استفاده می کنند. این غذای خوش‌طعم در اردبیل همراه برنج، سبزی‌خوردن و ماست سرو می شود.
۹- چیغیرتما
چیغیرتما غذایی خوشمزه است که به راحتی آماده می شود. نام این غذا در زبان آذری نشان از اضافه کردن تخم‌مرغ در آخرین مرحله طبخ غذا دارد. این غذای ساده دارای تنوع جالبی است و بانوان خوش‌ذوق ایرانی انواع آن شامل چیغیرتمای بوقلمون، مرغ و ... را طبخ می کنند. کافیست پیاز، روغن، تخم‌مرغ، گوجه‌فرنگی، نمک، فلفل و کره را در دسترس داشته باشید تا بتوانید ساده ترین نوع چیغیرتما که همان املت گوجه فرنگی است را تهیه کنید. مردم اردبیل معمولا در آن از مرغ هم استفاده می کنند و چیغیرتمای مرغ می پزند.
۱۰- خورش ترشی قورمه
اگر در ماه رمضان گذارتان به اردبیل افتاد حتما از خورش ترشی قورمه نیز بچشید که در سفره سحری اردبیلی ها جایگاه خاصی دارد. ترشی قورمه، خورشی سنتی است که بانوان آن را با استفاده از پیاز، زردچوبه، گوشت قرمز، لوبیا چشم‌بلبلی، آلوچه خورشی، زعفران و رب گوجه‌فرنگی می پزند و با برنج سرو می کنند. استفاده از آلو و گوشت باعث شده تا نام ترشی قورمه را بر این غذا بگذارند. خواص آلوچه را بیشتر مردم می دانند؛ این میوه خشک هضم غذا را آسان می کند و برای مشکلات روده نیز مفید است.
۱۱- تاس کباب
تاس کباب خوراکی خوش رنگ و لعاب است که در سراسر ایران طرفداران خاص خود را دارد. این غذا در دو نوع مختلف و با استفاده از مرغ و گوشت تهیه می شود و در اردبیل تاس کباب مرغ به دلیل طعم و عطر مخصوص، از شهرت بسیاری برخوردار است. در تهیه این غذا از گوشت سینه و ران مرغ، زنجبیل تازه، سیر، موسیر، زیره، چوب دارچین، گردو، تخم گشنیز، روغن زیتون، دارچین، عسل، گشنیز، زعفران و فلفل چیلی استفاده می شود و عطر و بوی آن هوش از سرتان می برد. وقتی تاس کباب بر سر سفره آورده می شود نان و ماست هم در کنار آن قرار می گیرد و سفره را رنگین تر می کند. البته به دلیل نیاز به زمان نسبتا زیاد و مواد اولیه مختلف مورد استفاده در تهیه و طبخ تاس کباب، این غذا کمتر در خانه اردبیلی ها تهیه می شود.
۱۲- یر کوکی خورشی
یر کوکی خورشی یا خورش هویج یکی دیگر از غذاهای اردبیلی است که ظاهری بسیار اشتها برانگیز دارد. همه به خواص هویج واقفیم و از کودکی تا به حال در مورد خواص آن و تاثیرش در بینایی از کوچک و بزرگ شنیده ایم. استفاده از این ماده، خورش هویج را به یک خوراک مغذی تبدیل کرده است. در طبخ این خورش به جز هویج از گوشت قرمز، روغن، پیاز، زعفران، رب گوجه‌فرنگی، نمک، آبلیمو و آبغوره نیز استفاده می شود. البته این غذا از خورش های سنتی تبریز نیز به شمار می رود و در این شهر نیز طرفداران خاص خود را دارد.
۱۳- تره اسفناج
اسفناج برای بسیاری تصویر ملوان زبل و قدرتش را تداعی می کند. این سبزی بومی کشورمان دارای خاصیت ضد سرطانی است و پایین آمدن کلسترول خون، بهبود کم خونی، تقویت اعصاب و ... نیز از دیگر خواص آن به شمار می روند. در اردبیل با ترکیب اسفناج، لپه، سیر، پیاز، رب انار، روغن، زردچوبه و تخم‌مرغ غذایی به نام تره اسفناج را طبخ می کنند که بسیار خوشمزه و لذیذ است. این غذای مقوی و پرخاصیت از جمله خوراکی های پرطرفدار در اردبیل محسوب می شود و طعم تازه ای به سفر گردشگران نیز می بخشد.
متاسفانه از این غذا تصویری در دست نیست، اگر عکسی از این غذا دارید برای ما ارسال کنید تا با نام خودتان در کارناوال منتشر شود.عکس را اینجا آپلود کنید
۱۴- خشیل
با فرا رسیدن فصول سرد بازار یکی از خوراکی های استان اردبیل نیز داغ می شود. این خوراک که با استفاده از شیره خرما، بلغور گندم، آرد، کره، دارچین و شکر طبخ می شود، در شب یلدا جایگاه خاصی دارد و جزو خوراکی های این شب باستانی به حساب می آید. خشیل بسیار مغذی است و در حفظ سلامت بدن تاثیر دارد. استفاده از بلغور گندم و شیره خرما بر ارزش غذایی این خوراک افزوده است.
۱۵- دمی یارما
یارما همان بلغور گندم است که پیش از این درباره آش آن سخن گفتیم. اردبیلی ها از این ماده برای تهیه یک غذای دیگر نیز بهره می برند که دمی یارما نام دارد. بلغور گندم، سیب‌زمینی، هویج، گوشت چرخ‌کرده، رب گوجه‌فرنگی، پیاز، روغن، نمک، زردچوبه و فلفل مواد اولیه برای تهیه این غذا هستند. دمی یارما غذایی سرشار از خواص است و ارزش غذایی فراوانی دارد.
۱۶- کشمش پلو
کشمش همان انگور خشک شده است و موادی همچون آهن، پتاسیم، کلسیم و ویتامین‌های گروه b را در خود دارد و دارای خواص آنتی اکسیدانی و ضد سرطانی نیز هست. اردبیلی ها با استفاده از این میوه خشک شده و ترکیب آن با برنج و کمی شیر، غذایی به نام کشمش پلو می پزند. این غذا در فهرست غذاهای پرطرفدار اردبیلی قرار دارد و بسیاری از خوردن آن لذت می برند.
۱۷- سوتی پلو
سوتی پلو غذایی محلی در اردبیل است که معمولا در آخرین چهارشنبه سال (چهارشنبه‌سوری) و شب عید با استفاده از برنج، شیر، روغن، گلاب و هل طبخ می شود. این خوراکی خوشمزه را همراه با ماهی دودی، خرما، روغن حیوانی و کشمش میل می کنند و همین بر ارزش غذایی آن می افزاید. این غذای محلی، مواد اولیه مفیدی دارد و به همین دلیل در ماه مبارک رمضان گزینه‌ای مناسب برای وعده افطار یا سحر به شمار می رود. ممکن است این غذا به همراه خورش فسنجان، خورش هویج، خورش خلال بادام و سایر خورش های شیرین بر سر سفره آورده شود.
متاسفانه از این دو غذا تصویری در دست نیست، اگر عکسی از این غذا دارید برای ما ارسال کنید تا با نام خودتان در کارناوال منتشر شود.عکس را اینجا آپلود کنید
۱۸- باسترماپلو
باسترماپلو نام غذایی سنتی در استان اردبیل است که اصالت آن به بادکوبه (باکو) بر می گردد و بومی شهرستان آستارا نیز هست. باسترما به معنی مدفون شده است و به این دلیل این نام را بر غذا گذاشته اند که مواد ترکیبی آن هنگام سرو دیده نمی‌شود. مرغ، رب ازگیل، گردو، برنج، زعفران، پیاز، کره، رب بِه، رب آلوچه و سیب‌زمینی مواد اولیه این غذای خوشمزه را تشکیل می دهند و آشپزها با استفاده از آنها طعمی کم نظیر خلق می کنند. نحوه سرو این غذا بسیار جالب است چرا که پس از طبخ و آماده سازی درون قابلمه‌های کوچک و تک نفره سرو می شود.
۱۹- تره
غذای بومی تره در واقع یک داروی مقوی است که از گیاهان خودرو تهیه می شود. برگ‌های تازه گیاهانی مانند ترشک (اولیک)، گاو زبان بدل (قازان دولدوران)، سلین (شیرین تره)، گاوزبان خاردار (قوزی قولاغی)، اسفناج وحشی (شومو تره سی)، گل گاوزبان وحشی (بوزو بورنی)، شمعدانی وحشی (قیر میزی شالوار یا چوبان اوخی)، شنگ (یملیک)، سلمک (یاغلیجا)، غاز ایاقی، گوش خرگوش (گویجه گئوزی) و بارهنگ (بزوشا) در ترکیب با کمی برنج و لپه پخته شده به غذایی اشتها آور تبدیل می شود که همان تره است.
۲۰- کته
در بخش هایی از استان در ماه‌های اردیبهشت و خرداد غذایی با استفاده از شنبلیله (بوی اوتو)، شنگ (یملیک)، ترشک (اولیک)، غاز ایاقی، کیسه کشیش (قوش اپ بیی)، سلمک (سلمه تره، یاغلیجا) و پونه (یارپوز) و برنج و لپه پخته می شود که کته نام دارد. این مواد را در خمیر آرد گندم می پیچند و بر روی تنور سنگی (ساج) می‌پزند. ماست و کره نیز به همراه این غذا سرو می شود.
متاسفانه از این دو غذا تصویری در دست نیست، اگر عکسی از این غذا دارید برای ما ارسال کنید تا با نام خودتان در کارناوال منتشر شود.عکس را اینجا آپلود کنید
۲۱- لونگی
لونگی همان اردک یا مرغ شکم پر است که بیشتر به عنوان غذاهای مخصوص آستارا و تالش شناخته می شود؛ اما در اردبیل هم جایگاه خاصی دارد. پیاز، گردو، رب ازگیل یا رب آلوچه، آبغوره، گوجه فرنگی، نمک و فلفل مواد اولیه تهیه این غذای لذیذ را تشکیل می دهند.
۲۲- قیساوا
در اردبیل و به طور کلی شمال غرب کشور، روزهای سرد با خوردن قیساوا آغاز می شود. خرما، کره، گردوی خرد شده و تخم مرغ مواد اولیه این صبحانه خوشمزه هستند. کدبانوی خانه پس از تفت دادن خرما و نرم شدن آن گردو و تخم مرغ را می افزاید و غذایی سرشار از مواد مغذی برای اهالی خانه تهیه می کند.
۲۳- سوغان سو
سوغان سو از دیگر غذاهایی است که در اردبیل رواج دارد؛ اما بومی آذربایجان شرقی نیز هست. این غذا را با استفاده از تخم مرغ، روغن، رشته، پیاز و آب می پزند و بر سر سفره می آورند. این غذا در مدت چند دقیقه آماده می شود و آن را مانند آبگوشت مصرف می کنند؛ یعنی اول آب آن را با نان می خورند و بعد نوبت به میل کردن رشته و تخم مرغ می رسد.
۲۴- ساج ایچی
از ترکیب پياز، کره، ماست ترجیحا ترش و غلیظ، نمک، سیر و گوشت قرمه غذایی اشتها برانگیز و خوشمزه به نام ساج ایچی تهیه می شود که بر سر سفره اردبیلی ها به چشم می خورد. به هیچ عنوان سیر از این غذا حذف نمی شود چرا که بیشتر طعم آن ناشی از همین ماده است؛ اما می توان به جای گوشت در آن از مرغ استفاده کرد.
متاسفانه از این غذا تصویری در دست نیست، اگر عکسی از این غذا دارید برای ما ارسال کنید تا با نام خودتان در کارناوال منتشر شود.عکس را اینجا آپلود کنید
۲۵- بزباش
بزباش در واقع همان آبگوشت بزباش است که در همه جای ایران طبخ می شود و تنها تفاوت های ریزی در طرز تهیه دارد. گوشت ماهیچه یا سر دست با استخوان، تره و جعفرى و كمى شنبلیله، لوبیاى قرمز یا چشم بلبل، لیمو عمانى، روغن، پیاز، سیب زمینی و نمک و فلفل مواد اولیه این غذا هستند که باید در مدت زمان طولانی پخته شود تا به اصطلاح جا بیفتد.
۲۶- خینگل
عشایر دشت مغان در استان اردبیل با استفاده از آرد، آب، گوشت چرخ کرده، پیاز، ماست، سیر، رب گوجه فرنگی و نمک و فلفل غذایی لذیذ به نام خینگل می پزند. آنها با آرد خمیر تهیه می کنند و آن را به قطر دو سه میلی متر باز کرده و به اندازه مربع های کوچک می برند. این خمیرها در هوای آزاد خشک و سپس پخته می شوند. گوشت چرخ کرده و ماست و سیر را نیز به همراه این غذا می خورند.
۲۷- خورش کنگر
خورش کنگر را همه می شناسند و احتمالا برای یک بار هم که شده طعم آن را چشیده اند. این خورش در بسیاری از نقاط ایران از جمله اردبیل پخته می شود و رنگ و بوی خاصی دارد. کنگر، گوشت خورشی، نعناع و جعفری، لیمو عمانی، پیاز و نمک و فلفل مواد اولیه این غذا را تشکیل می دهند.
۲۸- یومورتا کوفته سی
یومورتا کوفته سی یا کتلت تخم مرغ، غذایی تشکیل شده از لپه، برنج، تخم مرغ، سبزی شامل تره، گشنیز، جعفری، مرزه و کمی ترخون، پیاز، رب گوجه فرنگی و نمک و فلفل است که در روغن سرخ می شود. این غذا به دلیل وجود سبزی های مختلف بسیار مفید است و وجود تخم مرغ، آن را به خوراکی سرشار از مواد مغذی تبدیل می کند.
۲۹- شیر پلو
اردبیلی ها با برنج، شیر، روغن، کره و نمک غذایی ساده و خوشمزه آماده می کنند که شیر پلو نام دارد. آنها برنج را شسته و خیس می کنند و سپس آن را با روغن و کره داغ و بدون آب یا شیر درون قابلمه می ریزند. پس از مدتی شیر را به آن اضافه کرده و پس از چند جوش آن را دم می کنند.
متاسفانه از این دو غذا تصویری در دست نیست، اگر عکسی از این غذا دارید برای ما ارسال کنید تا با نام خودتان در کارناوال منتشر شود.عکس را اینجا آپلود کنید
۳۰- رشته پلو
رشته پلو غذایی است که بسیاری از ما طعم آن را بارها چشیده ایم؛ اما اردبیلی ها آن را غذای سنتی خود می دانند و برای طبخ آن سنگ تمام می گذارند. برنج، رشته پلویی، سینه مرغ، کشمش پلویی، کره و پیاز داغ و زعفران دم کرده مواد مورد نیاز برای آماده سازی این غذا هستند. برخی بر این باورند که این غذا باید در ابتدای سال نو خورده شود و شگون دارد.
۳۱- قیسی پلو
اگر به اردبیل سفر داشتید حتما طعم قیسی پلو را نیز بچشید. این غذا علاوه بر طعم به یادماندنی و لذیذ، خواص فراوانی نیز دارد و به دلیل دارا بودن قیسی، سرشار از فیبر، پتاسیم، آهن، ویتامین A، ویتامین K، کلسیم و ... است. برای تهیه این غذا از برنج، قیسی، روغن، جوز هندی، دارچین و کره آب شده استفاده می کنند و برخی برای تزیین آن از کشمش یا گردو بهره می برند. البته نباید در خوردن این غذا افراط کرد چون ممکن است منجر به مشکلات گوارشی شود.
۳۲- ساج کباب
ساج کباب غذای محلی اردبیل است که در آذریایجان شرقی و غربی نیز طبخ می شود و برخی آن را با نام ساج قورما می شناسند. گوشت گوسفند، پیاز، روغن حیوانی، نان لواش خشک، ماست، سیر و نمک و فلفل مواد تشکیل دهنده این غذا هستند که کدبانوی خانه لذیذترین غذا را با آنها آماده می کند.
۳۳- ترشی گرما
خانم های اردبیلی خورش ساده ای را در لیست غذاهای خانواده دارند که نامش ترشی گرما است. آنها با پیاز داغ، گوشت، آلوچه، لوبیا چشم بلبلی، زعفران و نمک و فلفل این غذا را آماده می سازند و گاهی با نان و گاهی هم با برنج سرو می کنند.
۳۴- دسرها
قیقاناق: نوعی دسر تبریزی یا خاگینه است که در اردبیل هم طرفداران خاص خودش را دارد و از آرد، ماست، تخم مرغ، بکینگ پودر، شکر، آب، زعفران آب کرده و گلاب تهیه می شود.
قویماق: همان کاچی است که در بسیاری از نقاط ایران طبخ می شود و مواد اولیه آن عبارتند از: آرد برنج، آرد گندم، کره، شکر، گلاب، زعفران و آب.
حلواها: در اردبیل انواع حلواها نیز طبخ می شود و به عنوان دسر یا میان وعده مورد استفاده قرار می گیرد که از میان آنها می توان به حلوای زنجبیل، حلوای سیاه، حلوای زرد و ... اشاره کرد.
آداب و رسوم اردبیل
مراسم عروسى
پس از آنکه دخترى مورد پسند واقع مى‌شد مراسم خواستگارى انجام مى‌گرفت. نشانه ٔ قبول چاى شيرين بود. در اين مجلس مهريه و شرايط طرفين و تاريخ عقد معين مى‌شد . مراسم عقد پس از مراسم 'شال اوزوک' انجام مى‌گرفت. اوزوک به‌معنى انگشترى است .
دعوت براى عقد از مردان مسن و ميانسال صورت مى‌گرفت و عقدخوانى در خانه دختر به‌عمل مى‌آمد، اما مخارج آن‌را خانواده پسر برعهده داشت. پيش از بردن عروس به خانه بخت جشنى مختص زن‌ها برپا مى‌شد که هدف از آن دوخت لباس‌هاى عروس بود، که نمايش لباس‌ها و زينت‌آلات نيز در طى آن صورت مى‌گرفت. خوانندگان و نوازندگان زن در اين مجلس دعوت مى‌شدند و پذيرائى گرمى صورت مى‌گرفت . فرداى آن روز کسانى از خانواده داماد به‌همراه خياط به خانه عروس رفته و قسمتى از پارچه‌ها را بريده براى روز عروسى لباس مى‌دوختند. شبى که فرداى آن عروس به خانه داماد برده مى‌شد، حنا گجه گفته مى‌شد، که مخصوص دختران و زنان جوان بود، که دعوت مى‌شدند و با او به حمام مى‌رفتند و غروب برگشته در خانه عروس جشن مى‌گرفتند و به دست‌هاى عروس حنا مى‌بستند. جشن خانه داماد هم با شرکت پسران جوان برپا مى‌شد .
بردن عروس به خانه داماد بعد از غروب صورت مى‌گيرد. جهيزيه بعداظهر همان روز به خانه ٔ او برده مى‌شد و عروس را آرايش کرده و هنگام رفتن چادر به سرش مى‌کردند . يک نفر 'ينگه' همراه آنها مى‌شد تا آداب و مراسم حجله رفتن را به عروس بياموزد و از او مراقبت کند. در خانه داماد شام تهيه مى‌شد و از بستگان دعوت به‌عمل مى‌آمد. داماد سه تا سيب به پشت عروس مى‌زد و به سر او نقل و نبات مى‌ريخت و پول نثار مى‌کرد. در مدخل راهرو طشت مسين گذاشته تا عروس از روى آن بگذرد و مثل مس محکم بماند .
فرداى شب عروسى مادر عروس براى ناهار 'قويماق' مى‌فرستاد و براى شام از خانه پدرش ترک‌پلو مى‌آوردند، که داراى تشريفاتى بود و دراين مراسم جمعى از نزديکان دعوت مى‌شدند .
عروس از ساعت ورود روى خود را از ديگران مى‌پوشانيد و روز اول هر يک از کسان داماد چيزى به‌وى هديه مى‌دادند تا چادر از سر بردارند. آن‌را 'وزآشدي' يعنى رونما مى‌گفتند. پس از پايان مراسم عروس و داماد به‌قصد بازديد به خانه‌هاى دوستان و کسان خود مى‌رفتند. و سپس نوبت اياغ آشوى بود که عبارت بود از مهمانى‌هائى که خويشان به افتخار آنها ترتيب داده و از خانواده‌هاى طرفين نيز دعوت مى‌کردند .
آئين نوروز
تشريفات جشن‌هاى نوروز در اين منطقه نسبت به مناطق ديگر ايران، تاحدى وسيع و مفصل بوده است .
تکم و تکمچى
تکم شيطانکى است به‌شکل حيوان از تخته که با پارچه‌هاى رنگين و تکه‌هاى آينه آن‌را زيبا مى‌کردند و از زير شکم بر انتهاى چوب نازکى متصل کرده و اين چوب را از سوراخى در وسط صفحه تخته‌اى عبور مى‌دادند و به آسانى در آن سوراخ بالا و پائين مى‌رفت .
تکمچى يعنى صاحب تکم آن‌را به‌حرکت درآورد. و در نتيجه صدائى به‌وجود مى‌آورد که خوش‌آيند است و به‌همراه آن تصانيفى نيز مى‌خواند که درباره عيد و بهار است . تکمچى‌ها از حدود يک ماه به عيد مانده پيدا مى‌شوند و به در خانه‌ها رفته و رسيدن بهار را مژده مى‌دادند .
با يرام پائى
با يرام پائى يعنى سهم و حصه عيد، از طرف کسان دخترى که تازه ازدواج کرده فرستاده مى‌شد. شام در مجموعه‌هاى مسى بزرگ چيده مى‌شد و هر غذا در ظرف جداگانه قرار مى‌گرفت. بر روى آن سرپوش مسى و روى آن روپوش مخملى يا ترمه يا زرى بسيار زيبائى قرار مى‌دادند و حمال غذاها را در خانه موردنظر مى‌گذاشت و مجموعه و روپوش و سرپوش را با خود برمى‌گرداند .
مراسم نوروز
در ساعت تحويل سال همه افراد خانواده سر سفره نشسته، در اين سفره علاوه بر هفت‌سين، ميوه و شيرينى و آجيل و خشکبار نيز مى‌گذاشتند. اولين چيز که در سفره قرار مى‌گرفت قرآن بود. آينه و سکه طلا يا نقره و برنج گندم نيز از لوازم اين سفره به‌شمار مى‌آمد. قبل از تحويل سال همه وضو مى‌گرفتند و در لحظه تحويل سال سکوت مى‌کردند. اولين کار پس از تحويل سال نگاه کردن و بوسيدن قرآن مجيد بود. سپس کوچک‌ترين فرد گلوبدان در دست گرفته و به‌همه گلوب مى‌داد و سپس ديد و بازديدهاى عيد شروع مى‌شد و بزرگترها به کوچکترها عيدى مى‌دادند .
چهارشنبه‌سورى
در اردبيل سابقاً چهارشنبه‌سورى را 'گل چهارشنبه' مى‌گفتند، زيرا همه خانه‌ها مثل گل تميز گشته بود. با گذشت ظهر سه‌شنبه آخر سال در کوچه و بازار صداى ترمه و بمب آغاز مى‌شد و اندکى پس از غروب خورشيد، بوته‌هاى گون و خار در حياط يا پشت‌بام آتش زده مى‌شد و بعد از صرف شام سفره چهارشنبه‌سورى گسترده مى‌گشت. شب چهارشنبه‌سورى فالگيرى نيز ديده مى‌شد و دخترها در اوايل شب بر پشت در خانه‌هاى خود ايستاده و سخنان رهگذران را گوش کرده و تعبير و تفسير مى‌کردند. پسران جوان کمربندهاى پارچه‌اى يا دستمال خود را از پنجره اتاق همسايه يا کسان خود به درون انداخته و صاحبخانه مقدارى آجيل يا شيرينى در گوشه آن قرار داده و به‌طرف صاحب او مى‌انداخت .
اعياد مذهبى
عيد فطر و عيد قربان
در اردبيل عيد فطر و عيد قربان بدون تشريفات است و ديد و بازديدها در اين ايام مخصوص مصيبت‌ديدگان مى‌باشد. اگر در مسجد يا محل ديگرى نماز سيد برگزار شود کسانى در آن شرکت مى‌نمايند، معمولاً اين نماز در بيابان يا جاى بى‌سقف خوانده مى‌شود. رسم قربانى کردن در روز عيد قربان نيز مانند مناطق ديگر سرزمين ايران در اردبيل انجام مى‌شود .
مبعث و عيد غدير
در اين روز که روز سادات گفته مى‌شود، به‌روى احترام و عرض تبريک به خانه سادات مى‌روند
سوم شعبان
اين روز که روز ولادت حضرت حسين‌بن‌على است از جمله اعياد مذهبى در اردبيل است. در اين روز ديگر اعياد مذهبى مهم بازار و مغازه‌ها آذين‌بندى مى‌شود .
نيمه شعبان
در اين روز يعنى روز ميلاد حضرت حجة‌بن‌الحسن امام دوازدهم چراغانى و آذين‌بندى مفصل در بازار و خيابان‌ها صورت مى‌گيرد .
سوگوارى‌هاى مذهبى
شاخسه ٔ
يک ماه پيش از فرا رسيدن ماه محرم با تشکيل دسته‌هاى شاه‌حسيني، که در محل به‌شکل ' شاخسه ٔ ' عنوان مى‌شد، مراسم آغاز مى‌گشت. حدود يک ساعت از شب گذشته، با دستور رئيس شاه حسينى‌ها صف تشکيل مى‌شد و حاضرين چوب‌دستى را مثل شمشير در دست راست مى‌گرفتند و دست چپ را از پشت بر کمر نفر سمت راست قرار مى‌دادند و صف مرتب و فشرده‌اى به‌وجود مى‌آوردند. صف مردان به‌شکل دايره بزرگى درآمده و در جواب اشعار و ابيات رئيس دسته که با آهنگ خوانده مى‌شد، همه که شاه‌حسين را به‌صورت 'شاخسه ٔ ' ادا مى‌کردند. اشعار که جنبه حماسى داشت آمادگى حاضرين را براى فداکارى در راه حضرت حسين (ع) بيان مى‌داشت . اين مراسم امروزه در اردبيل منسوخ شده است .
طشت‌گذارى
يکى از مراسم سوگوارى در اردبيل طشت‌گذارى در مساجد و تکايا است، که سه روز به آغاز محرم آغاز مى‌شد. هر يک از محلات چند روز پيش دعوت‌نامه‌اى براى علما و بزرگان مى‌فرستادند و از آنها براى شرکت در اين مراسم دعوت مى‌کردند . طشت‌ها را در جائى آماده مى‌کردند. دسته ٔ سينه‌زنان و زنجيرزنان به محلى که طشت‌هاى محله در آنجا بود مى‌رفتند و آنها که حامل طشت‌ها بودند آنها را بر دوش گرفته و جلوى دسته حرکت مى‌کردند و زمانى‌که به مسجد مى‌رسيدند، آنها در محل مخصوص خود که معمولاً طاقچه بزرگ يا سقف ضربى بود مى‌گذاشتند و پر از آب مى‌کردند. قرائت فاتحه کنار طشت صورت مى‌گرفت که تشريفات خاصى داشت. اين سنت امروز نيز معمول است .
مراسم شمع‌گذارى
اين مراسم روز نهم محرم يعنى تاسوعا اجراءِ مى‌شود و اردبيليان در ۴۱ مسجد شمع روشن مى‌کنند. اين شمع‌ها نذرى است. وقتى آفتاب غروب مى‌کند در بيشتر مساجد مردم و دسته‌هاى شمع‌گذار، کنار طشت گرد آمده و فاتحه مى‌خوانند .
عاشورا
در روز عاشورا دسته‌ها با ترتيب خاصى قرار مى‌گيرند که در گذشته اجزاى دسته‌ها بيش از امروز بود. اسرا را که دختر بچه‌‌هائى با لباس سياه بودند، بر شترها که فرش روى آنها قرار داشت. سوار مى‌کردند و خاطره اسيران کربلا را زنده مى‌نمودند. قمه‌زن‌ها نيز، از ديگر افرادى بودند که براى برآورده شدن حاجات خود بر سر قمه مى‌زدند. شبيه‌گردان‌ها نيز در آن روز با پوشيدن لباس‌هاى مخصوص صحنه‌هائى را در ميدان‌گاه‌هاى جلوى مساجد ترتيب مى‌دادند . در پايان مراسم قمه‌زن‌ها عاشورا ساعت يک بعد از ظهر پايان مى‌يافت و شب يازدهم، شب شام غريبان خوانده مى‌شد که مردم در مساجد جمع مى‌شدند و چراغ‌ها را خاموش مى‌کردند و عزادارى مى‌کردند .